Czy istnieje możliwość zastrzeżenia własności rzeczy ruchomej (np. poszczególnych materiałów budowlanych) do czasu uiszczenia zapłaty przez Zamawiającego?
Wykonawca dokonuje zamówienia zakupu materiałów niezbędnych do realizacji inwestycji. Podczas procesu budowy poszczególne materiały budowlane zostają połączone z rzeczą główną, tj. nieruchomością gruntową, na której budowany jest obiekt zgodnie z umową. Zasadnym jest wskazać, iż poszczególne materiały z chwilą, ich połączenia z rzeczą główną stają się jej częściami składowymi. Zgodnie z art. 47 § 1 k.c. część składowa rzeczy nie może być odrębnym przedmiotem własności i innych praw rzeczowych. Natomiast zgodnie z § 2 powyższego przepisu częścią składową rzeczy jest wszystko, co nie może być od niej odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości albo bez uszkodzenia lub istotnej zmiany przedmiotu odłączonego. Tym samym dopóki dany element stanowi część składową rzeczy, nie może wobec niego samego odnieść skutku żadna czynność rozporządzająca, a więc i przenosząca własność.
Częścią składową rzeczy nie są przedmioty połączone z rzeczą główną dla przemijającego użytku, a za takie nie można uznać materiały budowlane, które z chwilą ich połączenia z rzeczą stają się powiązane z nią w sensie fizycznym, gospodarczym i funkcjonalnym, co jednoznacznie klasyfikuje je jako części składowe rzeczy głównej, w tym przypadku danej nieruchomości. O tym więc, czy określone elementy stanowią części składowe jednej rzeczy złożonej, rozstrzyga obiektywna ocena gospodarczego znaczenia istniejącego między nimi fizycznego i funkcjonalnego powiązania.
Zgodnie z art. 48 k.c. z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do części składowych gruntu należą w szczególności budynki i inne urządzenia trwale z gruntem związane. Z kolei art. 49 k.c. wyłącza z kategorii części składowej gruntu urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania wody, pary, gazu, prądu elektrycznego oraz inne urządzenia podobne, jeżeli wchodzą one w skład przedsiębiorstwa lub zakładu. Tym samym poszczególne materiały budowlane stanowiące dotychczas własność Wykonawcy z chwilą ich połączenia z rzeczą główną stają się jej częścią składową (następuje jednocześnie przeniesienie ich własności) i nie mogą być przedmiotem odrębnej własności, aniżeli właściciela rzeczy głównej. W tej sytuacji zastrzeżenie własności poszczególnych materiałów na zabezpieczenie z chwilą połączenia ich z rzeczą główną staje się nieważne, gdyż nie mogą one stanowić własności kogo innego aniżeli właściciela rzeczy głównej.
Zasadnym jest również przytoczyć wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 czerwca 2002 roku, w który sąd stwierdził, iż: „O tym, czy określone elementy stanowią części składowe jednej rzeczy złożonej, rozstrzyga obiektywna ocena gospodarczego znaczenia istniejącego między nimi fizycznego i funkcjonalnego powiązania. Jeśli są one powiązane fizycznie i funkcjonalnie, tak że tworzą razem gospodarczą całość, stanowią części składowe jednej rzeczy złożonej, choćby całość ta dała się technicznie łatwo zdemontować”.