Split payment, czyli mechanizm podzielonej płatności w VAT (stosowany jest również skrót: MPP) zaczął obowiązywać od 1 lipca 2018 roku. Po roku od jego wejścia w życie Ministerstwo Finansów opracowało zmiany, które łączą MPP z mechanizmem odwrotnego obciążenia w obrocie krajowym i z instytucją odpowiedzialności solidarnej. Celem przygotowanych zmian pozostaje objęcie tzw. branż wrażliwych odpowiednim nadzorem ustawowym. W Ustawie o VAT (czyli Ustawie o podatku od towarów i usług – Dz. U. z 2004 r. poz. 535) nowo dodany rozdział 1a odnosi się do mechanizmu podzielonej płatności.

Kogo dotyczy obowiązkowy MPP? Od 1 listopada 2019 r. obowiązkowy mechanizm podzielonej płatności jest stosowany, gdy faktura:

• wynosi powyżej kwoty 15 tys. zł brutto,
• sprzedawca i odbiorca są podatnikami VAT,
• obejmuje tzw. towary i usługi wrażliwe, które wymieniono w załączniku nr 15 do Ustawy o VAT (np.: brykiety i paliwa stałe z węgla kamiennego, łączniki rur lub przewodów rurowych, czy roboty ogólnobudowlane związane z budową mostów i tuneli).

W szczególności obowiązkowy MPP odnosi się do płatności za:

• paliwa,
• stal, wyroby stalowe,
• złom, odpady,
• metale szlachetne (np. złoto, srebro) i nieszlachetne (np. miedź),
• folię stretch,
• tablety, smartfony, konsole,
• usługi budowlane,
• części i akcesoria do pojazdów silnikowych,
• węgiel i produkty węglowe,
• maszyny i urządzenia elektryczne oraz ich części i akcesoria.

Obowiązkowy MPP obejmuje towary i usługi przede wszystkim objęte do niedawna odwrotnym obciążeniem, czyli przeniesieniem obowiązku rozliczania VAT ze sprzedawcy na nabywcę lub odpowiedzialnością podatkową.

Obowiązkowa metoda podzielonej płatności obejmuje nie tylko polskich podatników, ale również te podmioty, które nie mają siedziby na terenie Polski, jednak muszą rozliczać VAT od towarów (usług) objętych MPP. Względem tych podatników, którzy nie posiadają siedziby działalności gospodarczej lub stałego miejsca jej prowadzenia w Polsce, wprowadzono system rekompensat. System ten przewiduje zwrot kosztów obsługi rachunku rozliczeniowego, jak również        prowadzonego dla niego rachunku VAT dla tych podmiotów.

Czy stosowanie MPP jest obowiązkowe? Od 1 listopada 2019 r. MPP jest obowiązkowe wyłącznie dla transakcji, które przekraczają 15 tys. zł i dotyczą tzw. towarów i usług wrażliwych – wskazanych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT. W odniesieniu do pozostałych transakcji stosowanie MPP pozostaje dobrowolne. Trzeba pamiętać, że to nabywca (podatnik VAT) decyduje, którą fakturę zapłaci przy użyciu MPP, w jakiej części, a także w stosunku do którego dostawcy (co oznacza, że mechanizm można stosować wybiórczo).

Sprzedawca ma prawo zastrzec w umowie, że nie jest zainteresowany stosowaniem MPP jako formą rozliczeń. W ten sposób pozostawiono dowolnośc po stronie kontrahentów, która jest związana z zasadą swobody zawierania umów. Kontrahenci sami określają, w jaki sposób rozliczą realizowane transakcje.

Gdy faktura dotyczy kwoty poniżej 15 tys. zł, faktury tego rodzaju podlegają rozliczeniu w oparciu o zasady ogólne, czyli MPP w takim przypadku jest dobrowolny. Kiedy zatem obowiązkowy MPP nie będzie mieć zastosowania? Stanie się to w przypadku:

• faktur dokumentujących sprzedaż towaru/usługi objętych obowiązkowym MPP na kwotę niższą lub równą 15 tys. zł brutto,
• faktur dokumentujących sprzedaż towarów/usług mieszanych (tj. towarów/usług objętych  i nieobjętych obowiązkowym MPP) o łącznej wartości niższej lub równej 15 tys. zł brutto,
• rozliczeń w formie potrąceń, o czym traktuje przepis art. 498 Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 1964 r. poz. 93)
• uregulowań należności powstałych z faktury, która dokumentuje transakcje przeprowadzane w ramach wykonania umowy o partnerstwie publiczno-prawnym.

Transakcje poniżej 15 tys. zł, które odnoszą się do towarów objętych obowiązkowym MPP (wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT), są objęte odpowiedzialnością podatkową, mającą zastosowanie od pierwszej złotówki.

Trzeba zaznaczyć, że wystawca faktury, do której ma być stosowana obowiązkowa podzielona płatność, musi wprowadzić do niej adnotację „mechanizm podzielonej płatności”, co sygnalizuje konieczność zastosowania tego mechanizmu. Jeżeli pomimo takiego obowiązku, faktura zostanie wystawiona bez tego typu adnotacji, to organ podatkowy ustali dodatkowe zobowiązanie podatkowe w wysokości 30% kwoty podatku wykazanej na tej fakturze. Sankcja będzie jednak obliczana wyłącznie od wartości kwoty VAT, która przypada na dostawę towarów i usług wchodzących w zakres obowiązkowego MPP.

Sprzedawca nie musi obawiać się konsekwencji, jeżeli nabywca pomimo braku takiej adnotacji zapłaci w mechanizmie podzielonej płatności. Taka sama sankcja będzie odnosić się do nabywcy, jeżeli ten nie zapłaci w ramach MPP. Trzeba też wspomnieć, że wystawiona faktura bez wymaganej adnotacji „mechanizm podzielonej płatności” może zostać skorygowana za pomocą faktury korygującej. Może tego dokonać również nabywca, korzystając z noty korygującej.

Z kolei w sytuacji, jeśli tylko jedna pozycja z faktury będzie objęta obowiązkowym mechanizmem, to wtedy nabywca może zdecydować, czy dobrowolnie ureguluje całą należność z zastosowaniem MPP, czy też tylko tę jedną pozycję, która pozostaje objęta obowiązkowym MPP.

Jeżeli podatnik wystawi fakturę z pominięciem adnotacji „mechanizm podzielonej płatności”, to naczelnik urzędu skarbowego lub naczelnik urzędu celno – skarbowego określa dodatkowe sankcje podatkowe, które wynoszą 30% kwoty podatku wykazanej na tej fakturze. Należy zaznaczyć, że sankcja będzie naliczana tylko od wartości VAT, która przypada na dostawę towarów lub na świadczenie usług wchodzących w zakres obowiązkowego MPP.