W realiach współczesnego obrotu gospodarczego zawieranie umów na odległość – w
szczególności przy wykorzystaniu środków porozumiewania się na odległość, takich jak
Internet – stanowi zjawisko powszechne. Mając na uwadze specyfikę tego typu relacji
kontraktowych oraz potencjalną nierównowagę stron, ustawodawca wyposażył konsumenta
w szczególne uprawnienie – możliwość odstąpienia od umowy bez konieczności podawania
przyczyny oraz bez ponoszenia kosztów, z pewnymi ustawowo przewidzianymi wyjątkami.
Celem niniejszego opracowania jest przedstawienie zakresu oraz granic tego uprawnienia, na
gruncie obowiązującego stanu prawnego.

I. Podstawa normatywna
Instytucja odstąpienia od umowy zawartej na odległość została kompleksowo uregulowana w
ustawie z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta (Dz.U. z 2023 r. poz. 2759, z późn.
zm.). Zgodnie z art. 27 powołanej ustawy, konsument, który zawarł umowę na odległość, jest
uprawniony do odstąpienia od niej w terminie 14 dni kalendarzowych, bez podawania
przyczyny i bez ponoszenia kosztów, z wyjątkiem przypadków wyraźnie przewidzianych
przez ustawę.

II. Termin na odstąpienie od umowy
Bieg terminu do odstąpienia od umowy rozpoczyna się, co do zasady, z dniem objęcia rzeczy
w posiadanie przez konsumenta lub wskazaną przez niego osobę trzecią (inną niż
przewoźnik), a w przypadku umów o świadczenie usług – z dniem jej zawarcia. Jeżeli
przedsiębiorca nie dopełni obowiązku informacyjnego w zakresie prawa do odstąpienia,
termin ten ulega przedłużeniu do 12 miesięcy od dnia upływu podstawowego terminu
czternastodniowego (art. 29 ust. 1 i 3 ustawy o prawach konsumenta).

III. Skutek skutecznego odstąpienia
Złożenie przez konsumenta skutecznego oświadczenia o odstąpieniu od umowy skutkuje ex
tunc jej rozwiązaniem. Strony są wówczas zobowiązane do dokonania wzajemnego zwrotu
świadczeń. Zgodnie z art. 32 ust. 1 ustawy, przedsiębiorca powinien niezwłocznie, nie
później niż w terminie 14 dni od dnia otrzymania oświadczenia, dokonać zwrotu wszystkich
otrzymanych od konsumenta płatności. Konsument natomiast obowiązany jest do zwrotu rzeczy w terminie analogicznym.

IV. Ograniczenia uprawnienia do odstąpienia
Pomimo ogólnej zasady umożliwiającej konsumentowi odstąpienie od umowy zawartej na
odległość, ustawodawca przewidział zamknięty katalog wyjątków, w których takie
uprawnienie nie przysługuje. Zostały one enumeratywnie wymienione w art. 38 ustawy o
prawach konsumenta. Do najistotniejszych z nich należą umowy:

● o świadczenie usług, jeżeli przedsiębiorca wykonał w pełni usługę za wyraźną zgodą
konsumenta;
● których przedmiotem są towary wyprodukowane według specyfikacji konsumenta lub
służące zaspokojeniu jego indywidualnych potrzeb;
● dotyczące produktów ulegających szybkiemu zepsuciu lub mających krótki termin
przydatności;
● dotyczące towarów dostarczanych w zapieczętowanym opakowaniu, które po
otwarciu nie nadają się do zwrotu z uwagi na względy higieniczne lub ochronę
zdrowia;
● o dostarczanie treści cyfrowych niezapisanych na nośniku materialnym, w przypadku
gdy świadczenie rozpoczęło się za zgodą konsumenta przed upływem terminu do
odstąpienia.

V. Obowiązki informacyjne przedsiębiorcy
Zgodnie z art. 12 ustawy o prawach konsumenta, przedsiębiorca zawierający z konsumentem
umowę na odległość zobowiązany jest do przekazania w sposób jasny i zrozumiały wszelkich
informacji dotyczących prawa do odstąpienia, w tym terminu, sposobu jego wykonania oraz
skutków. Niedopełnienie tego obowiązku skutkuje nie tylko wydłużeniem terminu na
odstąpienie, ale może także zostać uznane za naruszenie zbiorowych interesów
konsumentów, podlegające sankcjom administracyjnym.

VI. Nadużycie uprawnienia przez konsumenta
W doktrynie oraz orzecznictwie zwraca się uwagę na problem nadużywania prawa do
odstąpienia, w szczególności poprzez użytkowanie rzeczy w sposób wykraczający poza
konieczny do stwierdzenia jej charakteru, cech i funkcjonowania. Zgodnie z art. 34 ust. 4
ustawy, konsument ponosi wówczas odpowiedzialność za zmniejszenie wartości rzeczy, co
może stanowić podstawę roszczenia odszkodowawczego przedsiębiorcy.

VII. Podsumowanie
Prawo konsumenta do odstąpienia od umowy zawartej na odległość pełni funkcję ochronną i
umożliwia świadome zarządzanie zobowiązaniami kontraktowymi w warunkach braku
fizycznej obecności stron. Należy jednak pamiętać, iż uprawnienie to nie ma charakteru
absolutnego i podlega ustawowym ograniczeniom. Właściwe stosowanie tej instytucji
wymaga nie tylko znajomości przepisów, ale również ich rozsądnej interpretacji – zarówno
po stronie konsumentów, jak i przedsiębiorców.