Można powiedzieć bez przesady, że umowy są nieodłącznym elementem codziennego życia. W zasadzie każdego dnia każdy staje się stroną jakiejś umowy, idąc chociażby do sklepu, aby wykonać tak prostą czynność jak zakupy. Coraz więcej też osób realizuje transakcje na odległość lub poprzez przedstawicieli poza lokalem przedsiębiorcy. Równocześnie świadomość konsumentów co do posiadanych praw pozostaje w dalszym ciągu niezadowalająca.

Prawa przysługujące konsumentom określono w Ustawie z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta (Dz. U. z 2014 r. poz. 827). Wśród tych praw znajduje się prawo do odstąpienia od umowy. Jest to kluczowe uprawnienie, które należy się każdemu konsumentowi. Konsument może odstąpić od umowy, nie podając przyczyny, tylko wówczas, gdy:

• umowa została zawarta poza lokalem przedsiębiorstwa – konsument stał się stroną umowy przy jednoczesnej fizycznej obecności stron w miejscu, które nie jest lokalem przedsiębiorstwa danego przedsiębiorcy, np. we własnym mieszkaniu lub podczas targów, czy w trakcie prezentacji,
• umowa została zawarta na odległość – chodzi o umowę zawartą z konsumentem w ramach zorganizowanego systemu zawierania umów na odległość, bez jednoczesnej fizycznej obecności stron, z wyłącznym wykorzystaniem jednego lub większej liczby środków porozumiewania się na odległość do chwili zawarcia umowy włącznie, np. transakcje przeprowadzane w sklepach internetowych, a także w ramach sprzedaży telemarketingowej.

Konsument, który zawiera umowę na powyższych zasadach, może skutecznie od niej odstąpić w terminie czternastu dni. Kwestią, o której należy pamiętać, pozostaje sposób liczenia tego terminu – co do zasady początek jego biegu jest w momencie otrzymania zamówionego towaru. W sytuacji, kiedy umowa nie dotyczy żadnej rzeczy, ani też nie wiąże się z przeniesieniem prawa własności, termin należy liczyć od dnia jej zawarcia. Przykładem będą usługi telekomunikacyjne nabywane dzięki telemarketingowi. Istnieje jednak pewien wyjątek od przywołanej zasady. Jeśli konsument nie został poinformowany o przysługującym prawie odstąpienia od umowy w ciągu czternastu dni      w sposób unormowany w ustawie, termin ten wydłuża się o dwanaście miesięcy. Prawo do odstąpienia od umowy bez podania przyczyny odnosi się tylko do osób fizycznych.

Konsument, który chce odstąpić od umowy, musi złożyć przedsiębiorcy odpowiednie oświadczenie. Dokument powinien zostać wysłany przed upływem terminu czternastu dni. Wiele firm stwarza możliwość odstąpienia od umowy w formie zdalnej, elektronicznej. To rozwiązanie dogodne dla konsumenta i w świetle litery prawa pozostaje ono wiążące. Warto zadbać, by druga strona umowy przesłała potwierdzenie otrzymania oświadczenia o odstąpieniu od umowy.

Oświadczenie o odstąpieniu od umowy powinno zawierać istotne informacje, takie jak:

• nagłówek „Oświadczenie o odstąpieniu od umowy zawartej na odległość” lub „zawartej poza lokalem przedsiębiorcy”,
• oświadczenie o odstąpieniu od umowy w zgodzie z przepisem art. 7 ust. 1 Ustawy z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (Dz. U. z 2000 r. poz. 271 ze zm.),
• numer umowy, a także miejsce i datę jej zawarcia,
• numer rachunku bankowego, na którym mają się znaleźć środki pieniężne,
• podpis konsumenta.

Chcąc skorzystać z prawa odstąpienia od umowy zawieranej przez Internet, konsument nie musi w jakikolwiek sposób tłumaczyć się ze swojego działania. Jest to uprawnienie o charakterze bezwzględnym i przedsiębiorca nie ma podstaw do uzależnienia skuteczności takiego oświadczenia    od określenia przez konsumenta przyczyn jego postępowania. Skuteczność odstąpienia nie łączy się także ze sposobem, w jaki towar znalazł się w rękach konsumenta. Bez względu na to, czy dostawa została zrealizowana przez kuriera, czy też konsument odebrał osobiście towar zamówiony przez Internet, prawo odstąpienia od umowy wciąż pozostaje skuteczne, ponieważ umowa została zawarta na odległość.

Skuteczność złożonego oświadczenia nie wymaga zgody po stronie drugiej strony transakcji. Po skorzystaniu z prawa odstąpienia umowa zostaje uznana za niezawartą. Ustawa stanowi, że jeżeli konsument złożył oświadczenie o odstąpieniu od umowy, zanim przedsiębiorca przyjął jego ofertę, oferta przestaje wiązać (przepis art. 31 Ustawy o prawach konsumenta). Warto podkreślić, że w odniesieniu do umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa, z uprawnienia do odstąpienia od umowy można skorzystać, jeżeli kwota, którą ma do uregulowania konsument, przekracza pięćdziesiąt złotych. To ograniczenie nie działa w stosunku do umów zawieranych na odległość.

Konsument ma czternaście dni, aby skorzystać z prawa odstąpienia. Aby zachować ten termin, wystarczy wysłać w tym okresie oświadczenia o odstąpieniu. Zwrot „wysłanie oświadczenia” ma  na celu zasygnalizowanie faktu, że o dotrzymaniu terminu przesądza wysłanie go przez kupującego, nie zaś data wpływu do sprzedawcy. Ustawodawca powiązał jednak początek biegu od typu zawartej umowy. Gdy jest to umowa sprzedaży, to będzie on liczony od objęcia rzeczy w posiadanie przez konsumenta lub wskazaną  przez niego osobę trzecią inną niż przewoźnik. Natomiast przy w umowie sprzedaży rzeczy dostarczanych partiami – od objęcia w posiadanie ostatniej rzeczy. Jeżeli do specyfiki umowy sprzedaży należy regularne dostarczanie rzeczy przez czas oznaczony – od objęcia w posiadanie pierwszej z rzeczy. Nie wyłącza to uprawnienia konsumenta do odstąpienia od umowy jeszcze przed objęciem rzeczy w posiadanie.

Odnośnie pozostałych umów (szczególnie umów o świadczenie usług) kluczowe znaczenie będzie miał moment zawarcia umowy. Przy obliczaniu terminu należy odwołać się do przepisu art. 111 § 2 Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 1964 r. poz. 93), który postanawia, że jeżeli początkiem terminu oznaczonego w dniach jest pewne zdarzenie, nie bierze się pod uwagę przy obliczaniu terminu dnia, w którym to zdarzenie nastąpiło. Zatem bieg terminu nie rozpocznie się w momencie otrzymania towaru przez konsumenta, lecz od dnia następnego.

W przypadku, gdy konsument wskazał sposób dostarczenia rzeczy inny, niż najtańszy zwykły sposób dostarczenia oferowany przez przedsiębiorcę, przedsiębiorca nie musi zwracać konsumentowi poniesionych przez niego dodatkowych kosztów.

Po stronie przedsiębiorcy jest obowiązek niezwłocznie, nie później niż w terminie czternastu dni od dnia otrzymania oświadczenia konsumenta o odstąpieniu od umowy, zwrócić konsumentowi wszystkie dokonane przez niego płatności, w tym koszty związane z dostarczeniem rzeczy. Przedsiębiorca przeprowadza zwrot płatności przy użyciu takiego samego sposobu zapłaty, jakiego użył konsument, chyba że konsument jednoznacznie zgodził się na inny sposób zwrotu, który nie łączy się dla niego z żadnymi kosztami. Jeżeli przedsiębiorca nie zaproponował, że sam odbierze rzecz od konsumenta, może wstrzymać się ze zwrotem płatności zrealizowanych przez konsumenta do chwili otrzymania rzeczy z powrotem lub dostarczenia przez konsumenta dowodu jej odesłania, w zależności od tego, które zdarzenie nastąpi wcześniej.

W momencie odstąpienia przez konsumenta od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa wygasają także związane z nią umowy dodatkowe zawarte        przez konsumenta, jeżeli na ich podstawie świadczenie jest spełniane przez przedsiębiorcę lub osobę trzecią w oparciu o porozumienia z przedsiębiorcą.

Prawo odstąpienia od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa lub na odległośćnie dotyczy konsumenta, gdy pojawiają się umowy:

• o świadczenie usług, jeżeli przedsiębiorca zrealizował w pełni usługę za wyraźną zgodą konsumenta, który został poinformowany przed rozpoczęciem świadczenia, że po spełnieniu świadczenia przez przedsiębiorcę utraci prawo odstąpienia od umowy,
• w której cena lub wynagrodzenie jest zależne od wahań na rynku finansowym, nad którymi przedsiębiorca nie ma kontroli, i które mogą wystąpić przed upływem terminu do odstąpienia od umowy,
• w której przedmiotem świadczenia jest rzecz nieprefabrykowana, wyprodukowana według specyfikacji konsumenta lub mająca na celu zaspokojenie                                jego zindywidualizowanych potrzeb,
• w której przedmiotem świadczenia jest rzecz mogąca się szybko popsuć lub mająca krótki termin przydatności do użycia,
• w której przedmiotem świadczenia jest rzecz dostarczana w zapieczętowanym opakowaniu, której po otwarciu opakowania nie można oddać z uwagi na ochronę zdrowia lub z przyczyn higienicznych, jeżeli opakowanie zostało otwarte po dostarczeniu,
• w której przedmiotem świadczenia są rzeczy, które po dostarczeniu, ze względu na swój charakter, zostają nierozłącznie połączone z innymi rzeczami,
• w której przedmiotem świadczenia są napoje alkoholowe, których cena została uzgodniona przy zawarciu umowy sprzedaży, a których dostarczenie może zostać zrealizowane dopiero po upływie trzydziestu dni i których wartość jest uzależniona od wahań na rynku, nad którymi przedsiębiorca nie ma kontroli,
• w której konsument wyraźnie żądał, aby przedsiębiorca do niego przyjechał w celu dokonania pilnej naprawy lub konserwacji; jeżeli przedsiębiorca wykonuje ponadto inne usługi niż te, których realizacji żądał konsument, lub dostarcza rzeczy inne niż części zamienne niezbędne do wykonania naprawy lub konserwacji, prawo odstąpienia od umowy przysługuje konsumentowi w odniesieniu do dodatkowych usług lub rzeczy,
• w której przedmiotem świadczenia są nagrania dźwiękowe lub wizualne albo programy komputerowe dostarczane w zapieczętowanym opakowaniu, jeżeli opakowanie zostało otwarte po dostarczeniu,
• o dostarczanie dzienników, periodyków lub czasopism, z wyjątkiem umowy o prenumeratę,
• zawartej w ramach aukcji publicznej,
• o świadczenie usług odnośnie zakwaterowania, innych niż do celów mieszkalnych, przewozu rzeczy, najmu samochodów, gastronomii, usług związanych z wypoczynkiem, wydarzeniami rozrywkowymi, sportowymi lub kulturalnymi,     jeżeli w umowie określono dzień lub okres realizacji usługi,
• o dostarczanie treści cyfrowych, które nie znajdują się na nośniku materialnym, jeżeli spełnianie świadczenia zaczęło się za wyraźną zgodą konsumenta przed upływem terminu do odstąpienia od umowy i po poinformowaniu go przez przedsiębiorcę o utracie prawa odstąpienia od umowy.