Zagadnienia związane z organizacją, zasadami funkcjonowania oraz charakterem prawnym Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, zostały uregulowane w kodeksie spółek handlowych (Dz.U.2000.94.1037), (dalej: KSH). W dalszej części artykułu zostanie przedstawiony zarys dokonania podwyższenia kapitału zakładowego w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością.  

Cele i charakterystyka podwyższenia kapitału zakładowego.

Podwyższenie kapitału zakładowego w spółce z o.o. (dalej: Spółka) przybiera różne formy zwłaszcza natury ekonomicznej, które determinują jej zachowanie oraz świadczą o jej reputacji. Zaliczyć do nich możemy zwiększenie wiarygodności Spółki wobec kontrahentów, które w przypadku podwyższenia kapitału zakładowego, jednoznacznie przekłada się na jej wysokość i wartość ekonomiczną. Pozwala także zrealizować zaplanowane dodatkowe inwestycje, do których powyższa czynność jest niezbędna, aby móc poszerzyć wachlarz możliwość rozwoju samej Spółki oraz ochronić ją przed dotkliwymi stratami. Podwyższenie kapitału zakładowego może być wynikiem podniesienia wolumenu wkładów wspólników lub dołączenia do niej nowych członków. Inną przyczyną, oprócz wyżej wskazanych, może być również konieczność jego podwyższenia, zdeterminowana zaistnieniem wymogów ustawowych, przykładem czego może być art. 624 § 1 KSH, mówiący o dostosowaniu wysokości kapitału zakładowego pod rygorem rozwiązania Spółki przez sąd rejestrowy.

Celem dokładnego objaśnienia istoty przedmiotu niniejszego artykułu warto przedstawić definicję kapitału zakładowego, który „wyznacza minimum łącznego zobowiązania wspólników do świadczenia wkładów na rzecz Spółki, limituje możliwości dysponowania majątkiem Spółki na rzecz jej wspólników, należy do essentialia negotii umowy Spółki, jest wielkością stałą, nieulegającą zmianie – z wyjątkiem przypadków wyraźnie przewidzianych w ustawie, jest sumą wartości nominalnej udziałów, ale i praw majątkowych zadeklarowanych lub wniesionych przez wspólników wyrażonych w postaci zapisu liczbowego.” (zob. Skawiańczyk K., Podwyższenie i obniżenie kapitału zakładowego w spółce z o .o, LEX, 2009 r.)

Formy i procedura podwyższania kapitału zakładowego w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością.

Źródło podwyższenia kapitału zakładowego w Spółce opiera się na trzech podstawowych elementach, do których zaliczyć możemy:

1. Środki Spółki – pochodzące z kapitału zapasowego lub rezerwowego Spółki,

2. Wniesienie wkładów lub podwyższenie obecnie wniesionych wkładów,

3. Konwersję wierzytelności, która przysługuje wspólnikowi lub osobie trzeciej wobec Spółki.

Procedura związana z mechanizmem podwyższania kapitału zakładowego uregulowana jest w art. 257 i następnych KSH. W swojej dualistycznej formie może polegać na dokonaniu zmian w treści umowy Spółki lub modyfikacji jej dotychczasowych założeń.

Podwyższenie kapitału zakładowego na podstawie zmiany umowy Spółki.

Skuteczność podwyższenia kapitału zakładowego Spółki wymaga podjęcia czynności prawnej poprzez dokonanie zmian w umowie Spółki, wyrażonej w formie aktu notarialnego. Powodem takiego stanu rzeczy może być brak w umowie możliwość dokonania podwyższenia kapitału zakładowego albo nie zawarciu w jej treści pewnych wymaganych elementów, niezbędnych do nieformalnego podwyższenia kapitału. W związku z powyższym realizacja podwyższenia kapitału zakładowego na podstawie zmiany umowy Spółki, opiera się na podjęciu uchwały dokonanej na zgromadzeniu wspólników. Niezbędne kworum wymagane w niniejszym przypadku wynosi dwie trzecie oddanych głosów. Warto jednak podkreślić, iż możliwe jest ustanowienie surowszych warunków, pozwalających na modyfikację umowy Spółki. Skuteczność takiej zmiany powinna zostać zaprotokołowana w formie aktu notarialnego. Uchwała musi precyzyjnie określać dotychczasowe i modyfikowane postanowienia umowy, wskazując na wysokość kapitału wraz z dokładnym wskazaniem kwoty podwyższania.

Podwyższenie kapitału zakładowego na podstawie postanowień umowy Spółki.

Jak wyżej wspomniano, wspólnicy tworząc założenia przedstawione w umowie Spółki, mogą zawrzeć postanowienie, umożliwiające dokonanie podwyższenia kapitału zakładowego bez przekształcania warunków umowy.  Art. 257 § 1 i 3 KSH stanowi o fakcie, iż możliwe jest podwyższenie kapitału zakładowego w przypadku, gdy wspólnicy w umowie Spółki przewidzieli taką możliwość, poprzez określenie jego maksymalnej wysokości oraz terminu podwyższenia.

Aby skutecznie dokonać powyższej czynności w świetle art. 257 KSH, wspólnicy muszą podjąć uchwałę bezwzględną większością głosów (chyba, że umowa Spółki stanowi obostrzoną wartość). Może być ono dokonane w drodze głosowania pisemnego, bez odbycia zgromadzenia wspólników. W takim przypadku zachodzi potrzeba, iż wszyscy wspólnicy muszą w drodze głosowania pisemnego odpowiedzieć się za takim sposobem podjęcia uchwały wspólników. Dokonanie takiej czynności nie obliguje również do zachowania formy aktu notarialnego, ponieważ jak wyżej wspomniano, nie stanowi ona zmiany umowy Spółki.

W rzeczywistości umowa z reguły zawiera rozwiązanie, polegające na dodaniu do jej treści klauzuli, na mocy której zarząd upoważniony jest do wydania uchwały o podwyższeniu kapitału zakładowego lub klauzuli określającej tylko taką możliwość. Ponadto w przypadku upoważnienia zarządu do w/w czynności należy wskazać także formę wpłat oraz rodzaj wkładu, pozwalających na zmianę kapitału. W przeciwnym razie w sytuacji nieuwzględnienia powyższych wniosków, zarząd będzie w formie domniemania kompetentny do wybrania powyższych środków według własnej woli. Należy nadmienić, iż samo przyjęcie uchwały nie powoduje w konsekwencji podniesienia kapitału zakładowego, lecz jego skuteczność zależy dopiero od objęcia wkładów.

Formy podwyższenie kapitału zakładowego.

Dokonanie podwyższenia kapitału zakładowego, stosowanie do art. 257 § 2 KSH, może polegać albo na podwyższeniu wartości nominalnej udziałów już istniejących albo na ustanowieniu nowych udziałów. Warto podkreślić, iż możliwe jest połączenie i jednoczesne wykorzystanie wyżej wskazanych metod. Do niniejszych wkładów możemy zaliczyć zarówno środki pieniężne jak i wkłady niepieniężne (tzw. aporty). Warto również zasygnalizować, iż zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 17 stycznia 2013 roku (sygn. III CZP 57/12 ) „Podwyższenie kapitału zakładowego na podstawie dotychczasowych postanowień umowy Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością może nastąpić przez podwyższenie wartości nominalnej udziałów istniejących lub ustanowienie nowych, z tym że nowe udziały w podwyższonym kapitale mogą być objęte jedynie przez wspólników w stosunku do ich dotychczasowych udziałów.”

Zgodnie z art. 261 KSH, do podwyższenia kapitału zakładowego w spółce, mają zastosowanie przepisy dotyczące wkładów niepieniężnych, które obowiązują podczas zakładania Spółki. W konsekwencji podwyższenie kapitału zakładowego poprzez aporty powoduję, iż w świetle art. 158 KSH „umowa Spółki powinna szczegółowo określać przedmiot tego wkładu oraz osobę wspólnika wnoszącego aport (wkład niepieniężny), jak również liczbę i wartość nominalną objętych w zamian udziałów”. Wnioskiem z niniejszego artykułu jest fakt, iż w przypadku gdy umowa Spółki określa nawet maksymalną wysokość podwyższenia kapitału zakładowego i termin podwyższenia, to i tak zachodzi w tej sytuacji zmiana treści umowy. W efekcie zachodzi konieczność podjęcia w formie aktu notarialnego uchwały wspólników, którzy większością dwóch trzecich głosów, zdecydują o podwyższeniu, oczywiście jeżeli umowa nie ustanawia warunków surowszych.

Inną formą podwyższenia kapitału zakładowego Spółki może być wykorzystanie art. 260 § KSH. Na jego mocy niniejsza czynność może zostać dokonana poprzez wykorzystanie składników, stanowiących środki własne Spółki. Stanowi to rodzaj nominalnego podwyższenia kapitału zakładowego, polegający na „księgowej operacji przeniesienia na kapitał zakładowy części lub całości środków finansowych wykazanych w bilansie Spółki pod pozycjami kapitału zapasowego lub funduszy rezerwowych.” (zob. Skawiańczyk K., Podwyższenie i obniżenie kapitału zakładowego w spółce z o .o, LEX, 2009 r.)  Warto również zauważyć, iż uchwałą wspólników, powodującą zmianę treści umowy, można podwyższyć kapitał zakładowy Spółki, wykorzystując w tym celu środki pochodzące z kapitału zakładowego lub kapitałów rezerwowych, utworzonych z zysku Spółki. W tym przypadku przesunięcie środków na kapitał zakładowy z innych kapitałów – rezerwowego i zapasowego – sprawi, iż majątek Spółki nie ulegnie zmianie, zaś jego wartość będzie identyczna, jak przed dokonaniem niniejszej czynności. W tym przypadku podwyższanie kapitału zakładowego poprzez kapitalizację rezerw zawsze wymaga zmiany treści umowy, do której niezbędne jest podjęcie uchwały w wielkości dwóch trzecich głosów.

Inną formą takiej czynności jest konwersja wierzytelności na kapitał zakładowy, polegająca na przekształceniu wierzytelności w stosunku do Spółki, do której wierzyciel ma prawo w udziałach w podwyższonym kapitale zakładowym. „W pierwszym przypadku – konwersja wierzytelności na udziały w podwyższonym kapitale zakładowym oznacza dla wierzyciela rezygnację z przysługującej mu wobec Spółki wierzytelności w zamian za udziały w podwyższonym kapitale zakładowym. (…)W drugim przypadku – konwersja długu na kapitał zakładowy oznacza dla Spółki-dłużniczki umorzenie jej długu wobec wierzyciela, który w zamian uzyskuje udziały w podwyższonym kapitale zakładowym, a więc jednocześnie nabywa status wspólnika swojej dotychczasowej dłużniczki lub też – jeżeli był już wcześniej jej wspólnikiem – powiększeniu ulega ilość lub wielkość posiadanych przez niego udziałów.” (zob. Skawiańczyk K., Monitor Prawniczy, numer 9/2000, Warszawa)

Kwestią wartą przedstawienia jest także pierwszeństwo do objęcia nowych udziałów w podwyższonym kapitale zakładowych przez wspólników. Udzielane jest ono proporcjonalnie do dotychczas posiadanych udziałów. Ważny jest w tym przypadku również miesięczny termin, w którym należy tego dokonać (zgodnie z 258 KSH).

Istotnie należy wskazać, iż w przypadku podwyższenia kapitału zakładowego, zarząd zobligowany jest zgłosić powyższą zmianę do sądu rejestrowego. Rejestracja zostaje dokonana po spełnieniu wszelkich niezbędnych warunków formalnych z uwzględnieniem materialnoprawnych regulacji zawartych w art. 262 KSH, zgodnie z którym do zgłoszenia należy dołączyć:

1. uchwałę o podwyższeniu kapitału zakładowego,

2. oświadczenia o objęciu udziałów w podwyższonym kapitale zakładowym,

3. oświadczenie wszystkich członków zarządu, że wkłady na podwyższony kapitał zakładowy zostały w całości wniesione.

Kulminacyjnym momentem potwierdzającym realizacje w postaci powiększania kapitału zakładowego Spółki i tym samym objęcia przez wspólników udziałów w podwyższonym kapitale zakładowym, jest zaistnienie zmian w Krajowym Rejestrze Sądowym.

Źródła:

1. Kodeks spółek handlowych (Dz.U.2000.94.1037),

2. Skawiańczyk K., Podwyższenie i obniżenie kapitału zakładowego w spółce z o .o, LEX, 2009 r.

3. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 17 stycznia 2013 roku (sygn. III CZP 57/12 )

4. Skawiańczyk. K, Monitor Prawniczy, numer 9/2000, Warszawa)