Podział spółki stanowi jedną z form jej przekształcenia. Do istoty przekształcenia należy zmiana formy prawnej spółki. Ten sam podmiot traci swoją dotychczasową formę prawną i od dnia przekształcenia funkcjonuje w nowej formie jako spółka należąca do innego rodzaju spółek handlowych. Dochodzi do przeniesienia ze spółki dzielonej składników majątkowych (zarówno aktywów, jak i pasywów) bez konieczności przeprowadzania likwidacji do istniejących już spółek, bądź do nowo powstałych z równoczesnym rozwiązaniem spółki dzielonej.

Funkcjonują dwa rodzaje podziału spółek, czyli przez rozdzielenie i przez wydzielenie. Pierwszy z tych sposobów polega na tym, że spółka dzielona jest likwidowana wskutek utraty osobowości prawnej. Jej majątek zostaje rozdzielony na dwie, albo na więcej spółek już istniejących, albo takich spółek, które mają dopiero zostać zawiązane.

Natomiast podział przez wydzielenie oznacza rozdzielenie majątku, ale proces podziału nie wiąże się z zakończeniem działalności spółki. Oznacza tylko ograniczenie tejże działalności. Wydzielenie nie wiąże się z likwidacją spółki, a jedynie ze zmianą części wspólników. W przypadku działających już spółek, wspólnicy spółki dzielonej otrzymują udziały lub akcje w kapitale podwyższonym spółki przejmującej. W sytuacji powstawania nowej spółki, wspólnicy otrzymują udziały za wniesione składniki majątku.

Podział polegający na wydzieleniu cechuje się tym, że spółka dzielona utrzymuje swój byt prawny, w tym prawa i obowiązki. Sam podział jest przeprowadzany w zamian za udziały (akcje), które dostają wspólnicy spółki dzielonej. W świetle przepisu art. 528 § 1 Kodeksu spółek handlowych (Dz. U. z 2000 r. poz. 1037) nie można przeprowadzić podziału spółki akcyjnej, jeżeli kapitał zakładowy nie został pokryty w całości. Zgodnie z przywołaną regulacją, nie jest także dopuszczalny podział spółek osobowych, bądź spółek znajdujących się w likwidacji, które zaczęły podział majątku, jak również spółek znajdujących się w upadłości.

Na podstawie przepisu ar. 531 § 1 KSH, spółki przejmujące lub spółki nowo zawiązane powstałe w rezultacie podziału wstępują z dniem podziału, bądź z dniem wydzielenia w prawa i obowiązku spółki dzielonej, określone w planie podziału.

Przyczyny samego podziału mogą mieć różne źródła, ale można je przyporządkować do dwóch kategorii – przyczyny finansowe i prawne, jak również te, które wynikają                    ze stosunków międzyludzkich. Odnośnie pierwszej grupy, to podział może znaleźć swoje zastosowanie, gdy wspólnicy chcą nadać danej części lub całości zespołu składników,      które wchodzę w skład spółki, odrębne podmiotowości prawnej, np. celem oddzielenia szczególnie ryzykownej działalności od tej stabilnej, generującej większe zyski, albo też wydzielić odpowiedni zespół składników pod kątem nowego rodzaju działalności.

Warto pamiętać również o przyczynach typowo ludzkich, które mogą powodować chęć podziału spółki. Wystąpienie konfliktów między wspólnikami doprowadza często do tego,  że działalność spółki może zostać w istotny sposób utrudniona. Wspólnicy mogą wtedy podjąć decyzję o rozwiązaniu, likwidacji lub o podziale spółki. Zapewni to, niezależnie od tego, czy byt prawny spółki zostanie utrzymany, wykorzystanie składników jej majątku do dalszego kontynuowania działalności. W takim samym stopniu nastroje konsumentów, czy przewidywane zmiany o charakterze wizerunkowym lub marketingowym mogą uzasadnić potrzebę wyodrębnienia i kierowania działalności pod inną (niż dotychczas) firmą.

Podział stanowi proces rozdzielenia aktywów i pasywów spółki dzielonej, a także przydzielenie ich na inne spółki już istniejące lub nowo zawiązane w związku z podziałem. Wspólnicy spółki dzielonej otrzymują udziały lub akcje spółek, na który przeniesiony został majątek spółki dzielonej. W zależności od typu podziału skutki tego procesu i jego reguły będą odmienne, ale w każdym wypadku podział spółki jest czynnością na majątku spółki ukierunkowaną do jego innego przyporządkowania podmiotowego. Rozdzielenie obejmuje bowiem składniki majątku spółki, w wyniku którego w zależności od rodzaju podziału, byt prawny spółki dzielonej ustanie lub spółka dzielona będzie nadal działać, ale z przykładowo pomniejszonym majątkiem.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami, podziałowi w trybie KSH mogą zostać poddane tylko spółki kapitałowe, a także spółka akcyjna. Warto przypomnieć, że spółką kapitałową musi być zarówno spółka dzielona, jak i pozostałe spółki biorące udział w podziale, czyli spółka przejmująca, bądź nowo zawiązana. Nie jest dopuszczalne przeprowadzenie podziału spółek osobowych oraz spółek znajdujących się w upadłości.

Przepis art. 529 § 1 Kodeksu spółek handlowych expressis verbis wskazuje, jakie są typy podziału: „Podział może być dokonany:

1. przez przeniesienie całego majątku spółki dzielonej na inne spółki za udziały lub akcje spółki przejmującej, które obejmują wspólnicy spółki dzielonej (podział przez przejęcie),
2. przez zawiązanie nowych spółek, na które przechodzi cały majątek spółki dzielonej za udziały lub akcje nowych spółek (podział przez zawiązanie nowych spółek),
3. przez przeniesienie całego majątku spółki dzielonej na istniejącą i na nowo zawiązaną spółkę lub spółki (podział przez przejęcie i zawiązanie nowej spółki),
4. przez przeniesienie części majątku spółki dzielonej na istniejącą spółkę lub na spółkę nowo zawiązaną (podział przez wydzielenie)”.

Specyfika danego podziału ma wpływ na skutek przeobrażenia podmiotowego, który zostanie osiągnięty. Charakter podziału determinuje zatem rodzaj czynności prawnych wymaganych do uzyskania założonego efektu.

Podział polegający na przejęciu oznacza przeniesienie całego majątku spółki dzielonej na inne, działające już spółki kapitałowe, określane mianem spółek przejmujących, w zamian za udziały lub akcje, które spółki przejmujące wydają wspólnikom lub akcjonariuszom spółki dzielonej. Ten podział doprowadza też do podwyższenia kapitału zakładowego spółek przejmujących, ponieważ mają one przejąć część majątku spółki dzielonej i w zamian za to wydać udziały lub akcje wspólnikom tej spółki. Podwyższenie kapitału zakładowego ma miejsce tutaj w ramach procedury podziałowej, a uchwała odnośnie podwyższenia kapitału zakładowego zostaje zastąpiona uchwałą o podziale.

Z kolei podział przez zawiązanie nowych spółek wyróżnia się tym, że w następstwie podziału cały majątek spółki dzielonej przechodzi na nowo tworzone spółki kapitałowe w zamian za udziały lub akcje nowych spółek wydawane dla wspólników spółki dzielonej. W takiej sytuacji skutkiem podziału jest powstanie przynajmniej dwóch nowych spółek, co w sytuacji wyboru tego sposobu podziału, łączy się z koniecznością sporządzenia kompletu dokumentów związanych z zawiązaniem nowych spółek, czyli w szczególności umów spółek lub statutów.

Podział unormowany w pkt 3 przywołanego przepisu jest określany jako „podział mieszany”, gdyż stanowi połączenie sposobu unormowanego w pkt 1 i pkt 2. Wynikiem tego procesu jest przejście całości majątku spółki dzielonej w części na spółkę nowo zawiązaną, a w pozostałej części na istniejącą już inną spółkę. W zamian przejścia majątku, wspólnikom spółki dzielonej są wydawane udziały akcje tych spółek. Spółki, którym przyznane zostają składniki majątku spółki dzielonej, muszą być zatem co najmniej dwie, ale może być ich też więcej.

Z kolei podział przez wydzielenie polega na przeniesieniu części majątku spółki dzielonej na istniejącą spółkę lub na spółkę nowo zawiązaną (art. 529 § 1 pkt 4 KSH). Kluczowym elementem tego rodzaju podziału jest przeniesienie części majątku spółki dzielonej na istniejącą spółkę kapitałową lub na spółkę kapitałową nowo zawiązaną (spółka przejmująca jest w tym wypadku nazywana spółką wydzielaną). Przeniesienie majątku odbywa się tak jak w pozostałych przypadkach.

Decyzja w zakresie przeprowadzenia podziału spółki jest podejmowana najczęściej w związku z sytuacją ekonomiczną spółki celem np. zoptymalizowania zarządzania jej kosztami. Zmiana struktury kapitałowej i majątkowej spółki wymaga rzetelnego przygotowania, a następnie przeprowadzenia. Doradztwo prawne w tym zakresie powinno objąć takiej zagadnienia jak: ustalenie najkorzystniejszej struktury prawnej spółki lub grupy spółek, zbadanie skutków podziału, czy analiza korzyści, jak również analiza ewentualnych zagrożeń.