Rozwód jest jednym z najsmutniejszych życiowych doświadczeń, a decyzję o nim należy uznać bez przesady za jedną z najtrudniejszych, jaką muszą podjąć małżonkowie. Kiedy dochodzi do rozwodu? Zanim sprawa rozwodowa znajdzie swój finał na sali sądowej, rozpoczyna się swoiste preludium poprzedzające sam proces prawny. Stopniowe odrzucanie przez małżonków wszelkich form dialogu, brak wierności, alkohol, narkotyki, czy też brak zrozumienia to jedne z przyczyn zbliżającej się katastrofy. Następny etap to właśnie sala sądowa, na której – często przez wiele miesięcy lub lat – odbywa się walka o majątek, dzieci i alimenty. Wzajemne oskarżenia, rozpacz, agresja. Sąd jest obserwatorem różnych, często skrajnych emocji.

Czym jest sam rozwód? W świetle przepisów prawa, stanowi on wystąpienie zupełnego i trwałego rozkładu pożycia pomiędzy małżonkami. Orzeczenie przez sąd rozwodu nie jest jednak łatwe do uzyskania. Sąd bada bowiem wszelkie okoliczności, w szczególności, czy rozkład pożycia jest trwały i zupełny. Poprzez pojęcie „trwały rozkład” należy rozumieć czas trwania rozstania. Oczywistym jest,  że w sytuacji, gdy małżonkowie zamieszkują z nowymi partnerami od roku lub dłużej, to rozkład pożycia nie budzi wahania.

Jeśli między małżonkami nastąpił trwały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego (a więc zerwanie więzi ekonomicznej, emocjonalnej i fizycznej) – każde z nich jest w stanie złożyć pozew o rozwód. Polskie prawo nie przewiduje możliwości złożenia wspólnego wniosku. Postępowanie o rozwód lub separację inicjuje się poprzez złożenie do odpowiedniego sądu pozwu rozwodowego. Pozew może złożyć zarówno mąż, jak i żona. Pozew rozwodowy należy złożyć do wydziału cywilnego sądu okręgowego właściwego dla ostatniego wspólnego miejsca zamieszkania małżonków, jeżeli przynajmniej jedno z nich w dalszym ciągu tam przebywa. Jeśli brakuje takiej podstawy, wyłącznie właściwy pozostaje sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej, a jeśli nie można ustalić miejsca zamieszkania strony pozwanej, pozew trafia do sądu właściwego dla miejsca zamieszkania powoda.

Rozprawa odbywa się bez względu na niestawiennictwo jednej ze stron. Jednakże w razie nieusprawiedliwionego niestawiennictwa powoda na pierwsze posiedzenie sądowe wyznaczone w celu przeprowadzenia rozprawy, postępowanie zostaje zawieszone, chyba że prokurator popiera żądanie unieważnienia, albo ustalenia istnienia lub nieistnienia małżeństwa.

Zasadniczo rozwód nie jest dopuszczalny, jeśli domaga się go małżonek, który jest wyłącznie winny rozkładu pożycia. Wyjątkiem będą przypadki, kiedy drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód, jak również wtedy, kiedy odmowa jest w danych okolicznościach niezgodna z zasadami współżycia społecznego. Sąd nie orzeknie rozwodu, jeśli w jego rezultacie miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków, albo jeżeli z innych względów orzeczenie rozwodu pozostawałoby       w kolizji z zasadami współżycia społecznego.

Co do zasady, sąd w wyroku rozwodowym rozstrzyga odnośnie tego, czy i który z małżonków jest winny rozkładowi pożycia. Sąd może orzec rozwód z winy powoda, pozwanego, czy z winy obojga małżonków. Możliwe jest także orzeczenie rozwodu bez orzekania o winie, co jednak dzieje się tylko na zgodny wniosek stron. Gdy powód wnosi o rozwód bez orzekania o kwestii winy, pozwany musi się zgodzić na tego rodzaju rozstrzygnięcie. Orzeczenie o winie decyduje nie tylko o czasie trwania samego procesu, ale także o późniejszych roszczeniach alimentacyjnych. Rozstrzygnięcie sądu o rozwodzie bez orzekania o winie ma wpływ na koszty procesu, które według przepisu art. 100 Kodeksu postępowania cywilnego (KPC – Dz. U. z 1964 r. poz. 296) mogą być wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone.

Małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i znajduje się w trudnej sytuacji, może żądać od drugiego zapewniania mu środków do utrzymania. Wysokość alimentów na małżonka powinna odpowiadać z jednej strony potrzebom uprawnionego, a z drugiej strony – możliwościom w zakresie zarobkowania i majątku zobowiązanego. „Nie sposób przyjąć istnienia obowiązku alimentacyjnego w sytuacji, gdy poziom życia obojga rozwiedzionych małżonków jest zbliżony” – tłumaczy jednocześnie wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 maja 2000 r. (sygn. IV CKN 1222/00).

Podjęcie postępowania następuje na wniosek powoda, nie wcześniej jednak, niż po upływie trzech miesięcy od dnia zawieszenia postępowania. W razie niezgłoszenia takiego wniosku w ciągu roku po zawieszeniu, sąd umorzy postępowanie. Umorzenie wywołuje takie same skutki, jak umorzenie postępowania zawieszonego na zgodny wniosek stron lub z powodu ich niestawiennictwa. W każdej sprawie o rozwód lub o separację sąd zarządza przeprowadzenie dowodu z przesłuchania stron. W innych sprawach sąd nie może odmówić dopuszczenia takiego dowodu, jeżeli strona go powołała.

Pozew, jak każde pismo procesowe, powinien:

• zostać sporządzony na piśmie. Bez znaczenia pozostaje, czy pismo takie zostanie skonstruowane własnoręcznie, na komputerze, czy na maszynie do pisania. Istotne jest jedynie, aby pod pozwem złożyć swój podpis (ewentualnie jeśli pozew składany jest przez przedstawiciela ustawowego, bądź przez pełnomocnika – podpis składa osoba przygotowująca pozew),
• zawierać oznaczenie sądu, do którego jest kierowane (wskazanie nazwy sądu i jego adresu), imię i nazwisko stron, ich przedstawicieli, bądź pełnomocników (a także miejsca zamieszkania stron, dodatkowo w przypadku powoda – należy dopisać jego PESEL),
• zawierać oznaczenie rodzaju pisma, osnowę wniosku lub oświadczenia oraz dowody wskazujące na poparcie przytoczonych okoliczności, czyli po prostu opisanie żądania i wyjaśnienie przyczyn złożenia pozwu, żądanie przedłożenia dokumentów znajdujących się u podmiotów trzecich, wezwanie na rozprawę świadków wymienionych przez powoda i biegłych,
• zawierać przywołanie i wyliczenie załączników, pełnomocnictwo – w przypadku działania za pośrednictwem pełnomocnika,
• zostać opłacony – do pozwu o rozwód należy dołączyć potwierdzenie realizacji opłaty sądowej od pozwu, bądź wniosek o zwolnienie od kosztów i opłat sądowych wraz z oświadczeniem o stanie rodzinnym, majątku, dochodach oraz źródłach utrzymania.

W zależności od sprawy, w pozwie można złożyć również wniosek o udzielenie zabezpieczenia roszczenia (z reguły stosowany jest w przypadku żądania ustalenia alimentów w postępowaniu rozwodowym).

W pozwie o rozwód trzeba przede wszystkim sformułować żądanie powoda, tj. ustalenie sposobu rozwiązania małżeństwa – przez rozwód bez orzekania o winie, bądź o winie jednego (lub obojga) małżonków. Potem w uzasadnieniu pozwu powinno znaleźć się opisanie okoliczności faktycznych, z których wynikałoby:

• w jakich okolicznościach strony się pozwały, jak wyglądał przebieg małżeństwa,
• czy pomiędzy małżonkami nastąpił trwały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego (tj. ustanie więzi emocjonalnej, duchowej i ekonomicznej),
• z jakiej przyczyny nastąpiło zerwanie w/w więzi.

Na poparcie tych okoliczności należy przedłożyć konkretne dowody (dokumenty, wyciągi, czy wydruki, dokumentację fotograficzną, zeznania świadków, stron itd.). Nie budzi wątpliwości, że tylko z pomocą profesjonalnego pełnomocnika, który nie kieruje się emocjami towarzyszącymi samemu rozwodowi, można osiągnąć jego pomyślne zakończenie. Rola rzetelnego prawnika – pełnomocnika polega na pomaganiu klientowi w zakresie zebrania dowodów w sprawie, którymi mogą być:

• zeznania świadków,
• wykazy połączeń telefonicznych,
• wiadomości z poczty mailowej,
• sms-y,
• zeznania stron procesu.

Niestety, rozstanie małżonków na drodze rozwodu staje się zjawiskiem coraz częstszym i to nie tylko w Polsce. Można stwierdzić, że takie sytuacje mogą zaistnieć w każdym formalnym związku. Gwałtowne emocje wpływają na to, że osoby, które są zainteresowane rozwodem, nie potrafią poradzić sobie nie tylko z tym, co się dzieje w ich życiu, ale także z procedurą sądową niezbędną do zakończenia związku małżeńskiego. Na sali rozpraw mogą pojawić się tematy, które odkrywają sferę intymną małżonków, czy inne sprawy trudne do przedstawiania. Podczas rozwodów są zatem rozstrzygane takie kwestie jak:

• wina rozkładu pożycia małżeńskiego,
• władza rodzicielska nad małoletnim dzieckiem,
• alimenty na rzecz małoletniego dziecka lub na rzecz małżonka,
• podział majątku wspólnego.