Ustawa z dnia 13 kwietnia 2018 roku o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2018 poz. 1104) wprowadza fundamentalne zmiany dotyczące przedawnienia roszczeń wierzycieli względem dłużników, które można podzielić na
3 zasadnicze kwestie:

1. zmiany długości terminów przedawnienia,
2. zmiany w sposobie liczenia terminów,
3. rozróżnienie w sposobie korzystania z zarzutu przedawnienia przez konsumenta
   i przedsiębiorcę.

Ad. 1

Zgodnie z nowym brzmieniem art. 118 k.c. nowy generalny termin przedawnienia wynosi
6 lat (dotychczas wynosił on 10 lat).

Analogiczna zmiana została wprowadzona art. 125 § 1 k.c. w stosunku do roszczeń stwierdzonych prawomocnym wyrokiem sądu, który wprowadza krótszy termin przedawnienia 6 lat (dotychczas wynosił on 10 lat).

Ad. 2

Zgodnie z nowym brzmieniem art. 118 k.c. zmiana w sposobie liczenia terminów odnosi się do terminów przedawnienia nie krótszych niż 2 lata i polega ona na tym, że koniec terminu przedawnienia przypadać ma teraz zawsze na ostatni dzień roku kalendarzowego. Zatem
w sytuacji gdy termin przedawnienia wynosi 3 lata i rozpocznie bieg w dniu 1 lipca 2018 r., termin przedawnienia przypadnie w dniu 31 grudnia 2021 r.

Ad. 3

Zgodnie z nowym brzmieniem art. 117 § 2¹ k.c. nie będzie można domagać się zaspokojenia przedawnionego roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi. Zatem sądy będą miały uprawnienie do stwierdzenia przedawnienia na korzyść konsumenta, niezależnie od tego czy konsument podniesie zarzut przedawnienia.

Jednocześnie ustawa w wyjątkowych sytuacjach daje sądom prawo do nieuwzględniania terminu przedawnienia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi, jeżeli wymagają tego względy słuszności. Ustawodawca wymienia przykładowe sytuacje,
w których sąd może nie uwzględnić terminu przedawnienia przeciwko konsumentowi, są to: długość terminu przedawnienia, długość okresu od upływu terminu przedawnienia, charakter okoliczności, które spowodowały niedochodzenie roszczenia przez uprawnionego.

Przepisy przejściowe

1. Zasada

Zgodnie z art. 5 ustawy nowelizującej roszczenia, które powstały przed dniem wejścia
w życie ustawy (do dnia 8 lipca 2018 r.) i nie uległy przedawnieniu w dniu wejścia w życie ustawy (9 lipca 2018 r.) podlegać będą nowym przepisom. Idea, jaką kierował się ustawodawca – skracania terminów przedawnienia znajduje również wyraz w sytuacji gdy przedawnienie rozpoczęte w czasie obowiązywania starych przepisów (do dnia 8 lipca
2018 r.), przy uwzględnieniu starego terminu przedawnienia (10 lat), skończyłoby się wcześniej niż przy zastosowaniu nowych przepisów, wówczas wyjątkowo przedawnienie nastąpi z  upływem tego wcześniejszego terminu.

1. Wyjątek

Przedawnienie roszczeń przysługujących konsumentom.

Odmienna idea w zakresie długości terminów przyświeca ustawodawcy w odniesieniu do roszczeń przysługujących konsumentom. Tutaj ustawodawca przyznaje prymat ochronie roszczeń konsumenta poprzez odmienne uregulowanie, tj. w sytuacji roszczeń przysługujących konsumentom powstałych przed dniem wejścia w życie ustawy i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych (9 lipca 2018 r.), których terminy przedawnienia są określone
w art. 118 k.c. i art. 125 § 1 k.c. stosuje się przepisy w brzmieniu sprzed nowelizacji (10 letni termin przedawnienia), zatem termin ten jest dłuższy.

Prymat praw konsumenta widoczny jest również w stosunku do roszczeń przedawnionych przysługujących przeciwko konsumentom, co do których nie podniesiono zarzutu przedawnienia do dnia wejścia w życie ustawy (9 lipca 2018 r.). Wówczas sądy z urzędu będą badały kwestię przedawnienia roszczeń.

Zmiana dla praktyków

Konsekwencją powyższych zmian jest wprowadzenie wymogu oznaczenia w pozwie wnoszonym do sądu –  daty wymagalności roszczenia w sprawach o zasądzenie roszczenia, zgodnie z art. 187 § 1 pkt 1¹ k.p.c.