Na czym polega skuteczna windykacja? Odpowiedź wydaje się prosta: wierzyciel nie powinien popełniać błędu polegającego na zbyt długim oczekiwaniu na rozpoczęcie procesu windykacji. Zwlekanie z podjęciem działań odnośnie odzyskania pieniędzy umożliwia dłużnikowi upłynnienie swojego majątku. Wiara w to, że kontrahent w końcu ureguluje dług jest najczęściej wystawiana na dużą próbę.

Nie budzi wątpliwości, że sytuacja zatorów pieniężnych powstałych wskutek braku zapłaty pieniędzy to sytuacja pod każdym względem dyskomfortowa. Opóźnienia w płatnościach wywołują realny straty, minimalizując zyski przedsiębiorstw. Firmy zaczynają bać się o swoją płynność, rezygnują z inwestycji, czy z zatrudniania nowych pracowników. Bierne czekanie na przelew jest niekorzystne dla wierzyciela.

Jakie działania umożliwią uregulowanie zaległych należności pieniężnych przez dłużnika na rzecz wierzyciela? Można wskazać pomocne instrumenty:

• skonstruowanie profesjonalnego wezwania do zapłaty,
• kontakt z dłużnikiem i konsekwentne negocjacje,
• przygotowanie i egzekwowanie realnego programu dobrowolnych spłat ratalnych,
• reprezentowanie przed sądem przez adwokatów i radców prawnych,
• uzyskanie na drodze sądowej tytułu wykonawczego,
• zabezpieczenie wierzytelności,
• przygotowanie wniosku egzekucyjnego.

Niełatwo znaleźć w Polsce przedsiębiorcę, który w efekcie prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej nie znalazł się w sytuacji, kiedy to jego kontrahent nie zapłacił za nabyte towary lub usługi. W branży budowlanej i transportowej to w zasadzie sytuacja nagminna. Z reguły dzieje się tak, że wierzyciel nie podejmuje od razu czynności windykacyjnych, ufając zapewnieniom    o szybkiej zapłacie lub ogranicza się do tzw. miękkiej windykacji, kierując do dłużnika ponaglenia lub umawiając się na spotkania, by przypomnieć o niezapłaconych zobowiązaniach. Korzysta także z ujawnienia informacji o długu w biurze informacji gospodarczej lub w rejestrze dłużników niewypłacalnych w Krajowym Rejestrze Sądowym. Taka windykacja polubowna obejmująca kontakt sms-owy, telefoniczny, czy mailowy może przynieść pozytywne rezultaty, o ile została podjęta dość wcześnie i o ile nie przekracza granic prawa lub dobrego wychowania. W pismach wysyłanych do dłużnika warto objaśnić mu, jakie skutki niespłacenia długu. Taka forma zdyscyplinowania kontrahenta może przyśpieszyć odzyskanie pieniędzy, jeżeli dłużnik zwleka z regulowaniem zobowiązania, chociaż ma możliwości dokonania zapłaty i nie podważa zasadności roszczenia wierzyciela.

Słuszny jest w tym miejscu wniosek, że o ściągalność przyszłych wierzytelności przedsiębiorstwa należy zatroszczyć się jeszcze zanim staną się one wymagalne, czyli przez należyte ich udokumentowanie. W przypadku ewentualnego braku zapłaty umożliwi to wdrożenie szybkich działań zwiększających szanse na odzyskanie pieniędzy.

W praktyce często po upływie kilku albo nawet kilkunastu miesięcy wysyłania wezwań i monitów, ponawianych kontaktów telefonicznych, nierzadko na granicy terminu przedawnienia, wierzyciel postanawia o skierowaniu sprawy na drogę postępowania sądowego i następnie egzekucyjnego. Wówczas niejednokrotnie okazuje się, że powstałe zobowiązanie było objawem poważniejszych kłopotów finansowych dłużnika, który nie ma już majątku nadającego się do egzekucji, co tak naprawdę uniemożliwia odzyskanie należności. Oczywistym zatem pozostaje, że w zakresie skutecznej windykacji kluczem jest szybkość działania – im wcześniej wierzyciel uzyska tytuł wykonawczy i przekaże sprawę do komornika, tym bardziej wzrastają jego szanse odnośnie zaspokojenia.

Należy skupić się na skróceniu czasu oczekiwania na zapłatę, jeżeli wezwania nie przyniosły żadnego skutku. Pożądany efekt w postaci zapłaty może dać wezwanie wysłane w imieniu wierzyciela przez wyspecjalizowaną kancelarię prawną z zagrożeniem, że w przypadku dalszego zaniechania zapłaty sprawa zostanie złożona do sądu. Na tym etapie można postarać się o szybsze odzyskanie należności. Pomocne będzie tu tzw. postępowanie nakazowe przewidziane przez ustawodawcę. Instytucja nakazu zapłaty wydawanego w postępowaniu nakazowym ma na celu przyspieszyć rozpoznanie danej sprawy i zaspokoić interes wierzyciela.

Postępowanie nakazowe jest odmienne od „standardowego” postępowania cywilnego. Różnicą jest chociażby fakt, że sąd w postępowaniu nakazowym rozpatruje sprawę na posiedzeniu niejawnym (bez udziału powoda i pozwanego), a nie na rozprawie. Aby sąd rozważył możliwość rozpoznawania sprawy w takim trybie, powód musi jednoznacznie zawrzeć w pozwie to, że chciałby, aby jego sprawa znalazła się w trybie postępowania nakazowego.

Postępowanie nakazowe będzie możliwe, gdy:

• dochodzone roszczenie ma charakter pieniężny lub dotyczy świadczenia innych rzeczy zamiennych,
• okoliczności na poparcie roszczenia są niewątpliwe i udowodnione poprzez załączone do pozwu dokumenty, jak np.: zaakceptowane przez dłużnika rachunki, wezwania do zapłaty itp.

Jeśli zostaną spełnione przesłanki wskazane w przepisach prawa i sąd rozpatrzy dany wniosek pozytywnie, to wówczas sąd na posiedzeniu niejawnym wyda nakaz zapłaty. W nakazie zapłaty sąd orzeka, że pozwany ma do dyspozycji dwa tygodnie na zaspokojenie roszczenia w całości wraz z kosztami. Daje mu też możliwość do wniesienia zarzutów. Termin dwutygodniowy jest liczony od doręczenia nakazu. Jeśli pozwany skutecznie złoży zarzuty co do nakazu zapłaty, to wówczas sąd wyznacza rozprawę i sprawa biegnie dalej z udziałem pozwanego.

Nakaz zapłaty już z chwilą wydania jest tytułem zabezpieczenia. Nie ma potrzeby nadawania mu klauzuli wykonalności, czyli uzupełniającego potwierdzania, że osoby których dotyczy muszą mu się podporządkować. W momencie uzyskania takiego nakazu, powód może wszcząć postępowanie zabezpieczające, niezależnie od tego, czy pozwany wniesie zarzuty, czy też tego nie zrobi. Już w tej chwili powód może podjąć pewne czynności komornicze, np. zapobiegające uszczuplaniu majątku przez dłużnika.

Z kolei sąd rozpoznający pozew o zapłatę w trybie zwykłym może wydać nakaz zapłaty, bądź w postępowaniu upominawczym, bądź w nakazowym. Uzyskanie nakazu zapłaty          w postępowaniu nakazowym jest rozwiązaniem korzystniejszym dla wierzyciela, albowiem stanowi on równocześnie tytuł zabezpieczenia, co oznacza, iż od chwili jego wydania sprawę można skierować bezpośrednio do komornika. Komornik zabezpieczy wówczas zgłoszone w pozwie roszczenie. Takich możliwości nie ma nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym.

Nie można zapominać, że skuteczna windykacja rzadko jest procesem kilkudniowym. Tylko planowe i cierpliwe działanie zwiększa szansę sukcesu. Jednym z dodatkowym instrumentów przydatnych dla wierzyciela jest tzw. skarga pauliańska, która wywodzi się jeszcze ze starożytnego Rzymu. Niestety, zdarza się bowiem tak, że na przestrzeni czasu dłużnik może rozporządzać swoimi prawami majątkowymi, a także zaciągać nowe zobowiązania. W rezultacie takich działań majątek dłużnika może się zmniejszyć, co może oznaczać powstanie stanu uniemożliwiającego lub zagrażającego zaspokojenie wierzyciela.

Skutkom takich działań ma przeciwdziałać skarga pauliańska uregulowana w przepisach art. 527-534 Kodeksu cywilnego (KC – Dz. U. z 1964 r. poz. 93). Zrealizowanie skargi pauliańskiej oznacza orzeczenie względnej bezskuteczności czynności prawnej dokonywanej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzyciela. Aby skorzystać ze skargi pauliańskiej, muszą zostać spełnione przesłanki wymagane przez KC, a zatem:

• wierzycielowi przysługuje wierzytelność wobec dłużnika,
• dokonanie przez dłużnika czynności prawnej,
• czynność prawna została dokonana z pokrzywdzeniem wierzyciela,
• dłużnik dokonał czynności prawnej ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela,
• osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową wskutek czynności prawnej dokonanej z dłużnikiem,
• działanie osoby trzeciej w złej wierze.

Skarga pauliańska stanowi pomoc dla wierzyciela, który chce odzyskać pieniądze od dłużnika. Bez tej instytucji dłużnicy mogliby przepisywać majątek na inne osoby, chroniąc się w ten sposób przed zlicytowaniem. Wierzyciel miałby wtedy problem z odzyskaniem zaległych należności od dłużnika.