Sprzedaż udziałów spółki

Fundamentem funkcjonowania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest kapitał zakładowy, wniesiony do niej przez jej wspólników w postaci wkładu. Kapitał ten musi opiewać na co najmniej 5 tys. złotych. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością to połączenie kapitałów, co odróżnia ją od spółek osobowych, które są połączeniem osób je tworzących.

Wspólnikom, którzy wnieśli wkład do spółki, przysługuje prawo posiadania tzw. udziału. Przepisy prawa przewidują różne obowiązki w związku ze zbyciem udziałów w spółce. Przede wszystkim, zgodnie z treścią przepisu art. 187 § 1 Kodeksu spółek handlowych (Dz. U. z 2000 r. poz. 1037), o przejściu udziału na inną osobę zainteresowani zawiadamiają spółkę, a przejście udziału jest skuteczne w stosunku do spółki od chwili, gdy spółka dostanie od jednego z zainteresowanych zawiadomienie odnośnie tej czynności wraz z dowodem jej realizacji. Zawiadomienie nie potrzebuje szczególnej formy, ale ważne jest, aby otrzymał je zarząd spółki. Może zostać wykonane przez zbywcę lub nabywcę udziałów, a do zawiadomienia trzeba dołączyć dowód zbycia udziałów (np. umowa sprzedaży udziałów).

Udział w spółce może być określany zarówno jako część kapitału zakładowego o określonej wartości nominalnej, jak również jako zespół praw i obowiązków posiadanych przez wspólników. W tym pierwszym ujęciu udział jest wyrażony w pieniądzu, a jego wartość może się zmienić w przypadku, gdy nastąpi obniżenie, bądź podwyższenie kapitału zakładowego. Na podstawie przepisu art. 154 § 2 wartość nominalna udziału nie może wynosić mniej niż 50 zł. Z kolei § 3 regulacji informuje o tym, iż nie można objąć udziałów po cenie niższej, niż ich wartość nominalna, natomiast w sytuacji, gdy zostaną one objęte po cenie wyższej, powstała nadwyżka przeznaczana jest na tzw. kapitał zapasowy.  Regulacja dotyczy tego, ile udziałów może przypadać na jednego wspólnika – powinna zostać ujęta w umowie spółki.

Możność posiadania przez wspólników udziałów oznacza jednocześnie prawo do rozporządzania nimi. Oznacza to, iż każdy ze wspólników posiadających udziały ma prawo do ich zbywania tak w całości, jak i w części poprzez umowę sprzedaży, bądź darowizny.

W umowie spółki można określić pewne ograniczenia, bądź utrudnienia w kwestii zbywania jej udziałów, na co wskazuje przepis art. 182 KSH. Zgodnie z tym przepisem, w umowie spółki może pojawić się zastrzeżenie, iż zbycie udziału zależne jest od zgody spółki.Umowa spółki musi więc regulować procedurę i zasady udzielenia zgody na zbycie udziału wspólnika. Elementem nieodzownym jest określenie, jaki organ spółki, w jakiej formie i terminie może zgodzić się  na sprzedaż. Właściwym krokiem jest więc przemyślenie treści tej regulacji już na etapie zakładania spółki, aby w przyszłości móc przeprowadzić transakcję sprzedaży udziałów w sposób zgody z wolą wspólników (założycieli spółki).  Jeżeli jednak w umowie spółki nie zawarto tego rodzaju regulacji, zbycie udziału odbędzie się na podstawie procedury określonej w KSH.

W KSH wskazano, że zgody na sprzedaż udziałów udziela zarząd spółki i swoją decyzję musi przedstawić w formie pisemnej. W sytuacji braku zgody na zbycie udziałów sąd rejestrowy może na to pozwolić, jeśli są ku temu ważne powody, czyli np. konflikt pomiędzy wspólnikami, albo kłopoty finansowe wspólnika. Dodatkowo, sąd musi wyznaczyć dla spółki termin, w którym zobowiązana jest ona do wyznaczenia innego nabywcy. Sąd może również wyznaczyć cenę i termin zbycia udziału, jeśli nie uda się osiągnąć porozumienia pomiędzy stronami. Jeśli natomiast osoba wyznaczona  do nabycia udziału nie uregulowała w określonym terminie  wskazanej opłaty, wspólnik ma prawo do swobodnego rozporządzania udziałem.

Warto również podkreślić, iż ograniczenia odnoszące się do zbycia udziałów mogą mieć różny charakter:

• podmiotowy, który polega na tym, iż w umowie spółki zostały zawarte cechy, jakim musi odpowiadać nabywca udziałów lub cechy nabywcy, w stosunku do którego funkcjonuje zakaz zbycia udziałów,
• przedmiotowy, dotyczący wymogów związanych bezpośrednio z samą transakcją, a nie z osobą nabywcy.

Pojawiają się także ograniczenia o charakterze temporalnym, czyli związane przykładowo z czasem, w którym umowa zakazuje zbycia udziałów.  Trzeba pamiętać także o sytuacji, w której dany udział jest współwłasnością łączną. W tego rodzaju przypadku decyzja o jego zbyciu musi zostać podjęta wspólnie przez współwłaścicieli.  Jeśli natomiast dojdzie do zniesienia współwłasności łącznej, staje się ona współwłasnością w częściach ułamkowych, które w takiej formie mogą być zbywalne.

Forma i procedura zbycia udziałów spółki:

• przed zawarciem umowy sprzedaży udziałów wymagane jest szczegółowe zapoznanie się z treścią  umowy spółki celem sprawdzenia, czy nie zawiera ona żadnych ograniczeń w tej kwestii,
• zgodnie z przepisem art. 180 KSH, zbycie udziałów powinno zostać dokonane w formie pisemnej oraz opatrzone podpisami potwierdzonymi notarialnie. Forma ta musi zostać dochowana pod rygorem nieważności, co oznacza, iż niezrealizowanie tego obowiązku nie wywołuje skutku rozporządzającego, a zatem udział nie przejdzie na nabywcę.

Umowa zbycia udziałów powinna zawierać następujące elementy:

• strony umowy– jedną stroną umowy jest wspólnik, czyli sprzedający, a drugą – przyszły wspólnik, czyli kupujący – może tutaj pojawić się osoba fizyczna, osoba prawna, jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, która we własnym imieniu może nabywać prawa i obowiązki,
• przedmiot umowy – czyli udziały w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością stanowiące całokształt praw i obowiązków wspólnika,
• cena– w przypadku umowy sprzedaży wskazanie ceny sprzedaży udziałów jest niezbędne,
• podpisy stron poświadczone notarialnie– dla zachowania ważności dokumentu strony składają swoje podpisy w obecności notariusza.

Dla dodatkowego zabezpieczenia w treści umowy sprzedaży mogą zostać wprowadzone jeszcze inne informacje, jak chociażby oświadczenia stron. W szczególności odnosi się  to do oświadczeń sprzedającego o faktycznym stanie prawnym zbywanych udziałów, a także potwierdzenia, iż udziały pozostają wolne od jakichkolwiek obciążeń administracyjno-sądowych.

Zawiadomienie zarządu spółki o zbyciu udziałów

Zgodnie z przepisem art. 187  § 1 KSH, po zawarciu umowy sprzedaży udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, następną wymaganą czynnością jest powiadomienie o tym fakcie zarządu spółki oraz przedłożenie mu dowodu przejścia udziałów. Do chwili złożenia takowego zawiadomienia spółka będzie uważać za wspólnika tylko osobę, która do tej pory występowała jako udziałowiec. Może się to łączyć z istotnymi skutkami i zakłócać prawidłowe funkcjonowanie spółki, dlatego dla zachowania płynności działalności zawiadomienie o zbyciu udziałów powinno zostać dostarczone w możliwie najkrótszym terminie.

Zawiadomienie o zbyciu udziałów z reguły jest składane w formie pisma adresowanego do zarządu spółki. Do zawiadomienia można dołączyć oświadczenie  spółki stanowiące potwierdzenie otrzymania zawiadomienia, które następnie spółka podpisze i odeśle nadawcy. W zawiadomieniu należy zawrzeć dane sprzedającego oraz nabywcy udziałów, jak również oznaczyć, które udziały są przedmiotem zbycia wraz z datą ich przejścia na kupującego. Do zawiadomienia dołącza się dowód przejścia własności udziałów, czyli umowę lub wyciąg z umowy, jeśli strony nie są zainteresowane ujawnieniem przed zarządem spółki całej jej treści.

Zmiana wspólnika tworzy także obowiązki dla zarządu spółki. Po pierwsze, po otrzymaniu zawiadomienia o zbyciu udziałów w spółce jej zarząd ma za zadanie zaktualizować księgę udziałów, wpisując do niej dane nowego wspólnika. Po drugie, w terminie 7 dni od dokonania tego wpisu, zarząd ma za zadanie złożyć nową listę wspólników do rejestru przedsiębiorców, a także, w zależności od liczby nabytych udziałów, do rejestru przedsiębiorców należy przedstawić zmianę wspólnika na odpowiednim formularzu.

Troska i wywiązanie się z powyższych obowiązków rejestrowych jest priorytetowa, ponieważ nieujawnienie zmian w składzie wspólników może oznaczać istotne konsekwencje w przyszłości, kiedy zarząd spółki będzie wnioskował o dokonanie kolejnych wpisów w sądzie rejestrowym.

Podsumowując, warto zwrócić uwagę, że:

• zbycie udziału będzie ważne, jeśli nastąpiło w formie pisemnej z podpisami poświadczonymi notarialnie,
• w stosunku do spółki zbycie jest skuteczne od momentu notyfikacji spółce faktu zbycia ze strony zainteresowanych osób,
• wpisanie nowego wspólnika do księgi udziałów zachowuje charakter deklaratoryjny,
• zgodę na sprzedaż udziałów wyraża zarząd, o ile umowa spółki nie zawiera odmiennych postanowień.