Spór sądowy pomiędzy stronami nie musi kończyć się wydaniem wyroku. Jeśli widzą one bowiem możliwość polubownego zakończenia dzielącego je konfliktu, mogą zawrzeć ugodę sądową.

Co to jest ugoda sądowa?

Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego, przez ugodę strony czynią sobie wzajemne ustępstwa w zakresie istniejącego między nimi stosunku prawnego w tym celu, aby:
• uchylić niepewność co do roszczeń wynikających z tego stosunku lub
• zapewnić ich wykonanie albo by uchylić spór istniejący lub mogący powstać (art. 917 k.c.).
W świetle powyższego, istota ugody sądowej polega na pójściu przez strony postępowania na wzajemne kompromisy, tak aby osiągnąć satysfakcjonujące je obopólnie porozumienie. Wskutek takich dwustronnych ustępstw, zrzekają się one części swych roszczeń, co powoduje, iż dochodzi do ich wygaśnięcia.

W jakich sprawach może zostać zawarta ugoda sądowa?

Musisz wiedzieć, że ugoda sądowa nie może zostać zawarta w sprawach każdego rodzaju. Jej przedmiotem mogą być wszystkie stosunki prawne, niezależnie od ich źródła, jeżeli tylko strony dysponują co do ich przedmiotu pełną swobodą decyzji. Jest przy tym dopuszczalna zarówno w sprawach rozpoznawanych w procesie, jak i w postępowaniu nieprocesowym.
Nie jest możliwe zawarcie ugody sądowej w sprawach:
• o rozwód i separację,
• co do ustalenia pochodzenia dziecka,
• dotyczących unieważnienia małżeństwa,
• rozpoznawanych w postępowaniu upominawczym i nakazowym – przed wydaniem nakazu
zapłaty,
• z zakresu ubezpieczeń społecznych,
• nienależących do drogi sądowej,
• wyłączonych z jurysdykcji sądów krajowych.

W jaki sposób można zawrzeć ugodę sądową?

Jak stanowi Kodeks cywilny, w sprawach, w których zawarcie ugody jest dopuszczalne, sąd dąży w każdym stanie postępowania do ich ugodowego załatwienia, w szczególności przez nakłanianie stron do mediacji (art. 10 k.c.). Z kolei Kodeks postępowania cywilnego wskazuje, że przewodniczący powinien we właściwej chwili skłaniać strony do pojednania, zwłaszcza na pierwszym posiedzeniu, po wstępnym wyjaśnieniu ich stanowisk (art. 223 § 1 k.p.c.). Co ważne, ugoda sądowa musi zostać zawarta w formie pisemnej. Jedyny wyjątek dotyczy ugody zawartej na tzw. rozprawie zdalnej, ale o tym w dalszej części artykułu. Jej treść zostaje bądź wpisana do protokołu rozprawy albo stanowi ona do niego załącznik sporządzony w formie odrębnego dokumentu, będącego jego integralnym elementem. Każda ugoda musi zostać podpisana przez strony lub ich pełnomocników. Niemożność złożenia podpisu pod treścią ugody sąd musi odnotować z podaniem przyczyny jego braku. Wszystkie ugody zawarte przed sądem podlegają jego kontroli z uwzględnieniem kryteriów:

• zgodności z prawem,
• odpowiadaniu zasadom współżycia społecznego,
• czy nie zmierza ona do obejścia prawa (art. 184 k.p.c.).
Ugoda, która jest sprzeczna z przedmiotowymi wymogami jest niedopuszczalna.

Ugoda sądowa zawarta na rozprawie zdalnej

Zgodnie z obowiązującymi przepisami istnieje możliwość przeprowadzenia tzw. rozprawy zdalnej, a więc bez fizycznej obecności stron na sali sądowej. Przewodniczący bowiem może zarządzić przeprowadzenie posiedzenia jawnego przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających jego przeprowadzenie na odległość. Jego przebieg jest utrwalany za pomocą urządzenia rejestrującego obraz i dźwięk. Zaznaczyć trzeba, iż nie ma przeszkód prawnych, aby na takiej właśnie rozprawie doszło do zawarcia ugody pomiędzy jej uczestnikami. Oczywiście warunkiem jest, aby strony doszły do porozumienia co do jej postanowień, co musi zostać przez nie wyraźnie wyartykułowane, w postaci odpowiednich oświadczeń złożonych do protokołu nagrywanego posiedzenia. Muszą one także obopólnie wyrazić zgodę na zawarcie ugody o ustalonej przez nie i odczytanej przez przewodniczącego treści.
W takiej sytuacji, sąd stwierdza w protokole, iż istnieje niemożność złożenia podpisów przez godzące się strony z uwagi na obiektywną przeszkodę w postaci prowadzenia rozprawy zdalnej, Takie stwierdzenie zastępuje złożenie przedmiotowych podpisów pod ugodą, co powoduje, iż nabiera ona mocy prawnej, pomimo ich braku.

Jakie są skutki prawne zawarcia ugody sądowej?

W myśl Kodeksu postępowania cywilnego – ugoda zawarta przed sądem jest tytułem egzekucyjnym (art. 777 § 1 pkt 3 k.p.c.).
Tym samym, będzie ona stanowić tytuł wykonawczy po nadaniu jej przez sąd klauzuli wykonalności.
Powinno to nastąpić niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu trzech dni od złożenia wniosku (art. 781 (1) k.p.c.). Dzięki temu możliwe jest skierowanie ugody do komornika w celu wszczęcia postępowania egzekucyjnego.
Bezpośrednim skutkiem zawarcia skutecznej ugody sądowej, jest wydanie przez sąd postanowienia o umorzeniu postępowania sądowego. Kolejną jej konsekwencją, jest powstanie zarzutu powagi rzeczy ugodzonej. Jest on podstawą do oddalenia powództwa w razie ponownego wystąpienia przez jedną ze stron z roszczeniem objętym ugodą i zgłoszeniu go przez drugą z nich.
Wreszcie, wspomnieć trzeba, iż co do zasady, w efekcie zawarcia ugody sądowej pomiędzy stronami
dochodzi do wzajemnego zniesienia kosztów postępowania sądowego.