W uchwale z dnia 5 grudnia 2014 roku, sygn. akt: III CZP 101/14 Sąd Najwyższy rozstrzygnął, że artykuł 138 § 3 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r., poz. 749 ze zm.) jest podstawą złożenia przez organ podatkowy wniosku o ustanowienie kuratora na mocy art. 42 § 1 k.c. Uchwała została podjęta w odpowiedzi na pytanie prawne, czy powołany przepis stanowi podstawę do ustanowienia przez sąd rejestrowy kuratora upoważnionego do reprezentowania osoby prawnej tylko w zakresie czynności wszczęcia przez organ i przeprowadzenia kontroli podatkowej i postępowania podatkowego czy też do ustanowienia kuratora materialno-prawnego w oparciu o art. 42 k.c. i upoważnienia takiego kuratora do działania za tę osobę również w innych postępowaniach (w tym podatkowych).

Powyższe zagadnienie prawne powstało na kanwie sprawy, w której organ podatkowy wystąpił o ustanowienie kuratora kuratora procesowego dla spółki z o.o. z uwagi na brak możliwości doręczenia tej spółce postanowienia o wszczęciu z urzędu postępowania podatkowego oraz podjęcia innych czynności przez organ wobec tej spółki wskutek braku organów powołanych do jej reprezentowania oraz o upoważnienie tego kuratora do reprezentowania spółki w zakresie wszystkich czynności związanych z wszczęciem i przeprowadzeniem kontroli podatkowej oraz postępowań podatkowych w pierwszej i drugiej instancji dotyczących podatku akcyzowego – celem wszczęcia i przeprowadzenia tych postępowań i kontroli podatkowej, w tym wydania decyzji podatkowych wobec spółki.

Sąd I instancji ustanowił dla spółki kuratora w celu niezwłocznego powołania organów tej spółki poprzez zwołanie zgromadzenia wspólników, a w razie potrzeby dokonania jej likwidacji. Ponadto sąd zobowiązał kuratora do składania sprawozdań i rachunków z podejmowanych czynności co 3 miesiące oraz oddalił wniosek w pozostałym zakresie. Sąd I instancji uzasadnił, że spółka nie posiada organów i nie może prowadzić swoich spraw, wobec czego ustanowił dla niej kuratora materialnego na podstawie art. 42 k.c. Jednak uznał, że zakres kompetencji kuratora ustanowionego na podstawie art. 42 k.c. jest ograniczony do czynności wskazanych w tym artykule, czyli do podjęcia starań o niezwłoczne o powołanie organów osoby prawnej, a w razie potrzeby o jej likwidację.

Sąd II instancji rozpoznający apelację organu podatkowego nabrał wątpliwości, które wyraził we wspomnianym wyżej pytaniu prawnym do Sądu Najwyższego. Sąd II instancji zaakcentował w szczególności, że sprowadzenie roli kuratora ustanowionego w trybie art. 42 k.c. jedynie do czynności, o których mowa w § 2 tego artykułu jest dyskusyjne i rodzi problemy praktyczne.

Uchwała Sądu Najwyższego potwierdza pogląd, że art. 138 § 3 o.p. jest podstawą złożenia przez organ podatkowy wniosku o ustanowienie kuratora na mocy art. 42 § 1 k.c W treści sentencji uchwały nie ma natomiast mowy o zakresie kompetencji ustanowionego w tym trybie kuratora. Zobaczymy, jak Sąd Najwyższy ustosunkuje się do tego problemu w uzasadnieniu uchwały.