Niedawno uchwalona ustawa o niektórych zawodach medycznych ma fundamentalne znaczenie dla funkcjonowania polskiego systemu ochrony zdrowia. Dlatego też zasługuje ona na chociaż krótkie opisanie. 

Co reguluje ustawa o niektórych zawodach medycznych?

Ustawa dnia 17 sierpnia 2023 r. o niektórych zawodach medycznych (Dz.U. poz. 1972) przede wszystkim  określa pod względem prawnym zasady wykonywania licznych zawodów medycznych. Należą do nich:

• asystentka stomatologiczna,
• elektroradiolog,
• higienistka stomatologiczna,
• instruktor terapii uzależnień,
• opiekun medyczny,
• optometrysta,
• ortoptystka,
• podiatra,
• profilaktyk,
• protetyk słuchu,
• technik farmaceutyczny,
• technik masażysta,
• technik ortopeda,
• technik sterylizacji medycznej,
• terapeuta zajęciowy (art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy).

Warto zaznaczyć, że wymienione powyżej profesje zostały po raz pierwszy uregulowane całościowo w krajowym akcie prawnym.

Poza tym ustawa ta określa:

• warunki ustawicznego rozwoju zawodowego osób wykonujących te zawody medyczne oraz 
• zasady ich odpowiedzialności zawodowej (art. 1 ust. 1 pkt 2 oraz pkt 3 ustawy).

Centralny Rejestr Osób Uprawnionych do Wykonywania Zawodu Medycznego

Jednym z ważniejszych postanowień opisywanej ustawy jest wprowadzenie publicznego Centralnego Rejestru Osób Uprawnionych do Wykonywania Zawodu Medycznego, prowadzonego w systemie teleinformatycznym przez Ministra Zdrowia (art. 3 ust. 1 ustawy). Dzięki niemu zarówno pracodawcy, jak i pacjenci będą mogli przeprowadzić weryfikację osób wykonujących poszczególne zawody medyczne. W stosunku do tych ostatnich wpis do Rejestru jest obowiązkowy, w związku z czym spoczywa na nich powinność złożenia odpowiedniego wniosku nie później niż do 26 września 2024 r. (art. 99 ust. 2 ustawy). Bez uzyskania odpowiedniej rejestracji, osoby wykonujące zawód medyczny będą mogły go wykonywać jedynie do 26 marca 2025 r. (art. 99 ust. 1 ustawy).

Zasady wykonywania zawodów medycznych  

Opisywany akt prawny wskazuje podstawowe kryteria, które muszą być spełnione, aby wykonywać każdą z wymienionych powyżej profesji medycznych. Zgodnie z nim, kandydat musi spełnić następujące warunki:

• mieć pełną zdolność do czynności prawnych,
• nie być prawomocnie skazany za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego ani za umyślne przestępstwo skarbowe,
• korzystać w pełni z praw publicznych,
• znać język polski w mowie i piśmie na poziomie niezbędnym do praktykowania wybranego zawodu medycznego. Warunek ten jest z góry spełniony, jeśli kandydat ukończył studia w języku polskim, zdobył kwalifikacje w polskojęzycznej szkole medycznej lub odbył szkolenie w języku polskim,
• mieć odpowiednie wykształcenie lub kwalifikacje do wykonywania wybranego zawodu medycznego, potwierdzone odpowiednim dokumentem,
• być wpisanym do Centralnego Rejestru Osób Uprawnionych do Wykonywania Zawodu Medycznego (art. 2 ustawy).

Ustawa wyraźnie wskazuje, iż każdy zawód medyczny musi być wykonywany z należytą starannością oraz zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej i dołożeniem niezbędnych do tego umiejętności. Poza tym konieczne jest poszanowanie praw pacjenta i przejawianie dbałości o jego bezpieczeństwo (art. 15 ustawy).

Rozwój zawodowy osób wykonujących zawody medyczne

Ustawa wprowadza także obowiązek ustawicznego rozwoju zawodowego osób, które wykonują zawody medyczne. Ma on polegać na dokonywaniu przez nie odpowiedniej aktualizacji wiedzy i umiejętności zawodowych poprzez:

• kształcenie podyplomowe lub
• doskonalenie zawodowe dzięki kursom doskonalącym lub samokształceniu (art. 20 ustawy).

Jego koszty będzie ponosić:

• sama osoba wykonująca zawód medyczny lub 
• podmiot, w którym wykonuje ona zawód medyczny bądź
• jednostka prowadząca daną formę ustawicznego rozwoju zawodowego (art. 21 ustawy).

Ustawiczny rozwój zawodowy będzie odbywał się w 5-letnim okresie rozliczeniowym, a osobie wykonującej zawód medyczny za udział w jego poszczególnych formach będą przysługiwały odpowiednie punkty edukacyjne. Sam okres edukacyjny będzie rozpoczynał się 1 stycznia roku następującego po tym, w którym uzyskały one wpis do Rejestru Osób Uprawnionych do Wykonywania Zawodu Medycznego (art. 36 ustawy).

Odpowiedzialność zawodowa

Opisywana ustawa stanowi, że osoby wykonujące zawody medyczne podlegają odpowiedzialności zawodowej za przewinienie zawodowe. Stanowi ono zawinione naruszenie przepisów związanych z wykonywaniem danej profesji medycznej (art. 41 ustawy). 

W tym celu Minister Zdrowia powoła 4 rzeczników dyscyplinarnych, wskazując jednego z nich jako koordynującego wykonywanie ich zadań (art. 82 ust. 1 ustawy).

Postępowanie wyjaśniające będzie prowadził rzecznik dyscyplinarny z urzędu lub na wniosek:

• Ministra Zdrowia, 
• Ministra Spraw Wewnętrznych, 
• Ministra Obrony Narodowej, 
• prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia oraz 
• pokrzywdzonego (art. 52 ust. 1 oraz ust. 2 ustawy).

Ustawa wskazuje przy tym, że złożenie wniosku o wszczęcie postępowania wyjaśniającego przez pokrzywdzonego będzie podlegało opłacie w wysokości 200 zł (art. 52 ust. 4 ustawy). Jeżeli postępowanie wyjaśniające potwierdzi zasadność zarzutów wobec osoby wykonującej zawód medyczny, wówczas rzecznik dyscyplinarny złoży wniosek o jej ukaranie do Komisji Odpowiedzialności Zawodowej (art. 61 ustawy).

Postępowanie przed komisją kończy się wydaniem orzeczenia, które wraz z pisemnym uzasadnieniem i pouczeniem o terminie i sposobie wniesienia odwołania będzie doręczane stronom z urzędu w terminie 30 dni od dnia jego ogłoszenia (art. 66 ust. 1 oraz art. 71 ust. 5 ustawy).

Opisywany akt prawny zawiera również katalog kar, które będą mogły być wymierzane za dopuszczenie się przewinienia zawodowego. Będzie to:

• upomnienie,
• nagana,
• kara pieniężna – od 1-krotnego do 3-krotnego minimalnego wynagrodzenia za pracę,
• zawieszenie uprawnienia do wykonywania zawodu od 1 miesiąca do 5 lat,
• pozbawienie uprawnienia do wykonywania zawodu medycznego (art. 68 ustawy).

Warto wspomnieć, iż nie będzie można wszcząć postępowania w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej, jeżeli od chwili popełnienia czynu upłynęły już 3 lata, przy czym bieg przedawnienia będzie przerywała każda czynność podjęta przez rzecznika dyscyplinarnego.

Z kolei karalność przewinienia zawodowego będzie ustawała, jeżeli od chwili jego popełnienia upłynie 5 lat (art. 48 ustawy).

Wejście ustawy w życie

Ustawa o  niektórych zawodach medycznych została ogłoszona w Dzienniku Ustaw z 25 września 2023 r. W ogromnej większości swoich regulacji wejdzie ona w życie po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia, a więc 26 marca 2024 roku (art. 108 zd. 1 ustawy) – dotyczy to również rozwiązań opisanych w niniejszym artykule.

Wyjątki przewidziane są jedynie co do pewnych „technicznych” kwestii – przepisów po charakterze dostosowującym oraz norm aktów prawnych zmienianych przez ustawę o niektórych zawodach medycznych. Ich wdrożenie przewidziane jest w innych terminach – ostatnie z nich wejdą w życie po upływie 18 miesięcy od dnia jej ogłoszenia.