Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 3 grudnia 2015 roku, sygn. akt III CZP 90/15 uznał, że wynagrodzenie radcy prawnego ustanowionego z urzędu, zasądzone od strony przeciwnej na rzecz strony reprezentowanej przez tego radcę, podlega podwyższeniu o należny podatek od towarów i usług.

Stanowisko Sądu Najwyższego ma duże znaczenie praktyczne nie tylko dla samych pełnomocników z urzędu, ale dla wszystkich podmiotów goszczących często na sali sądowej. Potencjalnie bowiem w każdym procesie druga strona może być reprezentowana przez pełnomocnika z urzędu. Potencjalnie też każdy proces może się skończyć przegraną. A wtedy istotne znaczenie może mieć, czy koszty zastępstwa procesowego na rzecz przeciwnika będą powiększone o podatek VAT czy nie. Szczególnie będzie to miało znaczenie dla osób zobowiązanych do zapłaty kosztów zastępstwa, które nie są podatnikami VAT czynnymi. Z natury rzeczy podatnik VAT czynny odliczy sobie VAT zapłacony na rzecz przeciwnika i co do zasady będzie on dla niego obojętny ekonomicznie. Natomiast dla innych osób powiększenie zasądzonych na rzecz przeciwnika kosztów będzie oznaczać po prostu zwiększenie tego wydatku.

Warto zwrócić uwagę, że w sytuacji gdy strony są reprezentowane przez pełnomocników z wyboru koszty zastępstwo procesowego zasądzane przez sąd nie są powiększane o podatek VAT. W przypadku natomiast przyznawania pełnomocnikowi z urzędu opłaty za pomoc prawną świadczoną z urzędu sąd podwyższa zasądzoną opłatę o podatek VAT. W sytuacji natomiast gdy strona reprezentowana przez pełnomocnika z urzędu wygrywa sprawę, a ściślej w sytuacji gdy sąd zasądzi na rzecz takiej strony zwrot kosztów zastępstwa procesowego (co z reguły, ale nie zawsze, jest rezultatem wygrania sprawy), są one egzekwowane od drugiej strony. Dopiero w razie bezskuteczności egzekucji kosztów zastępstwa od przeciwnika sąd przyzna pełnomocnikowi z urzędu opłatę ze środków Skarbu Państwa. Uchwała Sądu Najwyższego rozstrzyga, że zasądzając na rzecz strony reprezentowanej przez pełnomocnika z urzędu zwrot kosztów zastępstwa