W polskiej przestrzeni funkcjonowania wolnego rynku i wolności gospodarczej, widoczny jest coraz większy wzrost powstawania spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, w skład których wchodzi wyłącznie jeden wspólnik. Dzieje się tak za sprawą pewnych udogodnień, zwłaszcza w formie odpowiedzialności gospodarczej i prawnej wspólników, która zarezerwowana jest dla spółek kapitałowych. Wobec powyższego aktualność przedmiotowej tematyki powoduje, iż niezwykle istotnym wydaje się zaprezentowanie, na jakiej podstawie prawnej oraz w jakim kształcie powinien zostać umocowany wspólnik jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, aby móc zgodnie z prawem pobierać wynagrodzenie przykładowo z tytułu pełnienia funkcji prezesa zarządu.

Na wstępie należy podkreślić, iż Prezes jednoosobowego zarządu, a jednocześnie jedyny udziałowiec spółki, może pobierać wynagrodzenie za pełnienie funkcji prezesa zarządu. Brak jest jakichkolwiek przeciwskazań zawartych zarówno w kodeksie spółek handlowych, jak i w kodeksie pracy.

Obligatoryjną przesłanką, którą należy wypełnić, aby móc przyznać prezesowi spółki z o.o. wynagrodzenie za pełnienie funkcji prezesa zarządu, zgodnie z regulacjami przyjętymi w kodeksie spółek handlowych (Dz. U. z 2000 r. nr 94, poz. 1037), (dalej: ksh), wymagane jest podjęcie pisemnej uchwały przez zgromadzenie wspólników (art. 227 § 1 ksh).

W przypadku, gdy spółka posiada wyłącznie jednego wspólnika, będącego również jedynym udziałowcem, takiego rodzaju uchwała musi zostać podjęta przez niego samego. Takie postępowanie jest niezbędne z uwagi, iż jako jedyny podmiot posiada on kompetencje do niniejszej czynności prawnej. Potwierdzeniem powyższej tezy jest regulacja zawarta w art. 156 ksh, zgodnie z którą w jednoosobowej spółce z o.o., wszystkie uprawnienia przysługujące zgromadzeniu wspólników wykonywane są przez jedynego wspólnika. Należy jednak podkreślić, iż z wykładni tego przepisu wynika, że jedyny wspólnik nie zastępuje zgromadzenia wspólników, lecz podjęte przez niego czynności (w ramach kompetencji zgromadzenia wspólników), stanowią działania samej spółki, a nie przedstawiają bezpośrednio jego indywidualnej woli.

Wartym podkreślenia jest fakt, iż przy tego rodzaju czynnościach niezbędne jest podjęcie przedmiotowej uchwały przez wspólnika, stwierdzonej w formie aktu notarialnego (art. 210 § 2 ksh). O każdorazowym dokonaniu takiej czynności prawnej notariusz zawiadamia sąd rejestrowy, przesyłając do niego wypis aktu notarialnego. Celem takiego działania jest ochrona integralności spółki, potencjalnych kontrahentów oraz ocena funkcjonowania spółki, co do zgodności z prawem podjętych działań. Brak jest ponadto innych przesłanek, które są wymagane, aby możliwe było ustawienie wynagrodzenia na prezesa jednoosobowej spółki z o.o.

Należy również wspomnieć na temat zawierania umowy o pracę, zgodnie z regulacjami zawartymi w kodeksie pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.), (dalej: kp), przez jednoosobową spółkę z o.o. z jedynym członkiem zarządu i jednocześnie jedynym wspólnikiem.

Tego rodzaju stosunek pracy zawarty pomiędzy w/w podmiotami jest zgodny z prawem. Naturalnie w kodeksie spółek handlowych istnieje możliwość zawierania umów pomiędzy samą spółką a członkiem zarządu. W takiej sytuacji, spółka reprezentowana jest przez radę nadzorczą lub pełnomocnika powołanego uchwałą zgromadzenia wspólników. Pomimo tego, taka konstrukcja prawna nie znajduje zastosowania w przedmiotowej tematyce. Istotne jest, iż stosunek pracy oparty na umowie o prace musi być zgodny z regulacjami zawartymi w kodeksie pracy. Zgodnie z art. 22 kp „Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem”. W stosunku pracy opartym na umowie o pracę z zawartej pomiędzy jednoosobową spółką z o.o. a jedynym wspólnikiem, brak jest konstytutywnych cech stosunku pracy, które umożliwiałyby zawarcie tego rodzaju umowy. Zgodnie z wyżej wskazaną definicją, jednym z niezbędnych elementów stosunku pracy jest element podporządkowania – w sensie formalnym, ale również faktycznym. W sensie formalnym, gdzie spółką jest odrębny podmiot, który zawiera umowę o pracę z osobą fizyczną, to taki element podporządkowania występuje, natomiast w sensie faktycznym brak go, gdyż decyzje za tą spółkę podejmuje ta sama osoba fizyczna. Powyższe oznacza, że jedna i ta sama osoba jest jednocześnie pracodawcą i pracownikiem. Nie można zatem mówić o występowaniu elementu podporządkowania w takiej sytuacji. Prezes zarządu byłby bowiem podporządkowany samemu sobie. Na gruncie przepisów kodeksu spółek handlowych zawarcie umowy o pracę jednoosobowej spółki z o.o. z prezesem jednoosobowego zarządu jest możliwe, natomiast taką możliwość wykluczają przepisy prawa pracy, albowiem stosunek prawny, jaki powstanie na mocy takiej umowy nie będzie posiadał wszystkich niezbędnych cech stosunku pracy, a prezes (właściciel) jednoosobowej spółki z o.o. nie może być w takim wypadku traktowany jak pracownik.

Potwierdzeniem powyższej tezy jest wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2001 r., sygn. akt II UKN 268/00 SN w którym wskazano, że jedyny wspólnik jednoosobowej spółki z o.o. może świadczyć pracę na rzecz tejże spółki, jako prezes jednoosobowego jej zarządu, tylko poza stosunkiem pracy, a zatem na innej podstawie niż umowa o pracę.
Istnieje również możliwość zawarcia przez jedynego wspólnika spółki z o.o. z samą spółka umowy cywilnoprawnej, na mocy której będzie świadczył on usługi na rzecz spółki. Takiego rodzaju umowa powinna być sporządzona w formie aktu notarialnego zgodnie z art. 210 ksh. Wydatki związane z fakturami wystawianymi przez wspólnika będą mogły być uznane za koszt uzyskania przychodu, jeśli faktury będą dokumentowały świadczenia rzeczywiście wykonane na rzecz spółki, a cena za te świadczenia będzie ekwiwalentna i odpowiadająca realiom rynkowym.

Reasumując można uznać, iż możliwość otrzymywania wynagrodzenia z tytułu prowadzenia spraw jednoosobowej spółki z o.o. dla jej prezesa zarządu możliwe jest po podjęciu uchwały przyznającej mu wynagrodzenie za pełnienie niniejszej funkcji lub też w przypadku zawarcia z nim umowy cywilnoprawnej.

Bibliografia:

• Kodeks spółek handlowych (Dz. U. z 2000 r. nr 94, poz. 1037), (dalej: ksh)
• Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.), (dalej: kp)
• A. Kidyba, Kodeks spółek handlowych. Komentarz. Tom I., WKP, 2013 Warszawa