Zakaz prowadzenia działalności niekoniecznie razem z zakazem pełnienia funkcji menadżerskich

Zgodnie z regulacjami prawa upadłościowego i naprawczego sąd może orzec pozbawienie na okres od trzech do dziesięciu lat prawa prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek oraz pełnienia funkcji członka rady nadzorczej, reprezentanta lub pełnomocnika w spółce handlowej, przedsiębiorstwie państwowym, spółdzielni, fundacji lub stowarzyszeniu osoby, która ze swej winy:
1) będąc do tego zobowiązana z mocy ustawy, nie złożyła w terminie dwóch tygodni od dnia powstania podstawy do ogłoszenia upadłości wniosku o ogłoszenie upadłości albo
2) po ogłoszeniu upadłości nie wydała lub nie wskazała majątku, ksiąg handlowych, korespondencji lub innych dokumentów upadłego, do których wydania lub wskazania była zobowiązana z mocy ustawy, albo
3) po ogłoszeniu upadłości ukrywała, niszczyła lub obciążała majątek wchodzący w skład masy upadłości, albo
4) jako upadły w toku postępowania upadłościowego nie wykonała innych obowiązków ciążących na nim z mocy ustawy lub orzeczenia sądu albo sędziego-komisarza, albo też w inny sposób utrudniała postępowanie.
Przy orzekaniu zakazu sąd bierze pod uwagę stopień winy oraz skutki podejmowanych działań, w szczególności obniżenie wartości ekonomicznej przedsiębiorstwa upadłego i rozmiar pokrzywdzenia wierzycieli – (zob. art. 373 ust. 1 i ust. 2 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze, t. j.: Dz. U. z 2015 r., poz. 233 ze zm.; wskazane regulacje ulegną zmianie z początkiem 2016 roku wraz z wejściem w życie nowelizacji ustawy zmieniającej w pewnym stopniu przesłanki orzeczenia zakazu oraz pozwalającej wymierzać zakaz na okres od roku a nie od lat trzech jak obecnie).

Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 24 września 2015 roku, sygn. akt V CSK 689/14) uznał, że wymierzając wskazany wyżej zakaz za niezgłoszenie w odpowiednim termin wniosku o ogłoszenie upadłości, sąd może orzec np. tylko pozbawienie prawa działalności gospodarczej na własny rachunek lub tylko zakaz pełnienia funkcji menadżerskich określonych w ustawie, ewentualnie – jedynie niektórych takich funkcji (jeżeli naruszenie obowiązku ustawowego nastąpiło w związku z wykonywaniem takich funkcji). Sąd Najwyższy zatem zakwestionował interpretację, jaką przyjęły w rozpoznawanej sprawie sądy powszechne, wg której zakaz prowadzenia działalności gospodarczej i pełnienia funkcji menadżerskich należałoby orzekać zawsze łącznie.
Na kanwie sprawy, która dotarła do Sądu Najwyższego, wcześniej Sąd Rejonowy orzekł zakaz prowadzenia przez Przemysława W. prezesa firmy turystycznej działalności gospodarczej na własny rachunek oraz pełnienia przez niego funkcji określonych w art. 353 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe na okres trzech lat. W ocenie Sądu Rejonowego, uczestnik miał świadomość niewypłacalności spółki w okresie pełnienia funkcji Prezesa Zarządu i likwidatora, a mimo to nie podjął wymaganych obowiązków usunięcia tego stanu, tj. nie zgłosił we właściwym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości (art. 21 p.u.n.). Rozważając zakres przewidzianego w art. 373 ust. 1 pkt 1 p.u.n. zakazu, Sąd Rejonowy stwierdził, że jego trzyletni okres jest wystarczającym środkiem dla zapobieżenia kolejnym działaniom w zakresie czynności prawnych podejmowanych w obrocie gospodarczym oraz właściwym do nabycia przez uczestnika postępowania wymaganej wiedzy i umiejętności w tym zakresie. Sąd Okręgowy oddalił apelację uczestnika postępowania. W ocenie Sądu były podstawy do zgłoszenia wniosku o upadłość spółki w okresie sprawowania przez uczestnika funkcji prezesa a następnie likwidatora.
Sąd Najwyższy stwierdził, że sądy I i II instancji błędnie zinterpretowały art. 373 p.u.n. Jak wskazuje w orzeczeniu Sąd Najwyższy, w każdej sprawie konieczna jest indywidualizacja orzekania, wynikająca już z treści art. 373 ust. 2 p.u.n., gdyż przy orzekaniu o zakazie należy brać pod uwagę „stopień winy oraz skutki podejmowanych działań” Indywidualizacja w zakresie orzekania zakazu nie może ograniczać się tylko do czynnika temporalnego (czyli okresu zakazu) jak to stwierdzono w przypadku Przemysława W. Należy zatem przyjąć, że przepis art. 373 ust. 1 i 2 p.u.n. nie wyłącza możliwości indywidualizowania przez Sąd orzeczenia zakazu także w znaczeniu przedmiotowym w zależności od stopnia winy i skutków naruszenia obowiązków ustawowych. A zatem sąd wymierzając zakaz powinien uwzględnić stopień winy i skutki naruszenia obowiązków przez uczestnika postępowania i w wyniku ich oceny orzec albo łączny zakaz prowadzenia działalności i pełnienia funkcji menadżerskich albo orzec tylko jeden z tych zakazów, ewentualnie orzec zakaz pełnienia jedynie niektórych funkcji menadżerskich.