W dniu 23 października 2018 roku Sejm uchwalił Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy – Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw oraz Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw – druga z nich została już podpisana przez prezydenta. Zatem od 1 stycznia 2019 roku będziemy mieli do czynienia z szeregiem bardzo istotnych zmian podatkowych które, jak czytamy w uzasadnieniu “mają na celu uproszczenie i uszczelnienie systemu podatkowego w Polsce” – jak się jednak okazuje z czasem lepszych, a czasem gorszym skutkiem, albowiem obok kilku istotnie pozytywnych zmian są również takie, które w znaczącym stopniu staną się utrudnieniem i obciążeniem dla polskich przedsiębiorców.

Istotnym novum z jakim będziemy mieli do czynienia jest podatek od dochodów z tytułu niezrealizowanych zysków zwany również exit tax. Jak czytamy w uzasadnieniu do projektu istotą przepisów o exit tax jest opodatkowanie niezrealizowanych jeszcze zysków kapitałowych, w związku z przeniesieniem przez podatnika, do innego państwa aktywów, w tym wchodzących w skład zagranicznego zakładu lub ze zmianą rezydencji podatkowej. Chodzi zatem o przypadki utraty przez dotychczasowe państwo siedziby podatnika bądź miejsca prowadzenia działalności (Polskę) prawa do opodatkowania dochodów, które zostały faktycznie wypracowane w okresie, w którym dany podatnik (składnik aktywów) podlegał jurysdykcji podatkowej tego państwa. Podatek od niezrealizowanych zysków ze swej istoty nie dotyczy zatem każdego przeniesienia aktywów, a jedynie takiego, z którym wiąże się utrata przez dane państwo prawa do opodatkowania dochodu efektywnie wygenerowanego przed przeniesieniem. Wprowadzenie tego typu regulacji do polskiego porządku prawnego jest konsekwencją obowiązku implementacji Dyrektywy Rady (UE) 2016/1164 z dnia 12 lipca 2016 r. ustanawiającej przepisy mające na celu przeciwdziałanie praktykom unikania opodatkowania, które mają bezpośredni wpływ na funkcjonowanie rynku wewnętrznego – tzw. dyrektywy ATAD, w zakresie art. 5 regulującego opodatkowanie niezrealizowanych zysków kapitałowych w przypadku przeniesienia aktywów, rezydencji podatkowej lub stałego zakładu.

Mimo, że dyrektywa ATAD odnosi się jedynie do osób prawnych również w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych wprowadzono zmiany, które umożliwią także opodatkowanie niezrealizowanych zysków kapitałowych osiąganych przez osoby fizyczne zarówno prowadzące działalność gospodarczą, jak i nie prowadzące działalności gospodarczej, w przypadku przeniesienia poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej składników majątku lub zmiany rezydencji podatkowej. Jednakże w przypadku osób fizycznych przewiduje się wprowadzenie progu kwotowego w wysokości 4 mln zł tzn. że przepisów o exit tax nie stosuje się jeżeli łączna wartość rynkowa przenoszonych składników majątku nie przekracza kwoty 4 000 000 zł. Ponadto w przypadku składnika majątku niezwiązanego z działalnością gospodarczą opodatkowaniu podatkiem od dochodów z niezrealizowanych zysków w przypadku zmiany rezydencji podatkowej przez podatnika podlegającego w Rzeczypospolitej Polskiej nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, podlegają tylko składniki majątku stanowiące: ogół praw i obowiązków w spółce niebędącej osobą prawną, udziały w spółce, akcje i inne papiery wartościowe, pochodne instrumenty finansowe oraz tytuły uczestnictwa w funduszach kapitałowych, zwane dalej „majątkiem osobistym”, jeżeli podatnik ma miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez łącznie co najmniej pięć lat w dziesięcioletnim okresie poprzedzającym dzień zmiany rezydencji podatkowej. Nie jest to jednak jedyny aspekt nadgorliwości ustawodawcy, gdyż termin na wdrożenie dyrektywy ATAD do polskiego porządku prawnego upływa dopiero 31 grudnia 2019 roku podczas gdy na mocy uchwalonej ustawy ma obowiązywać już od początku przyszłego roku. Nie trudno więc o proste wyliczenie jak mało czasu mamy na przygotowanie się do tak rewolucyjnych zmian w systemie podatkowym.

Zgodnie z ustawą opodatkowaniu podatkiem od dochodów z niezrealizowanych zysków podlega:

1)        przeniesienie składnika majątku poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w wyniku którego Rzeczpospolita Polska w całości albo w części traci prawo do opodatkowania dochodów ze zbycia tego składnika majątku, przy czym przenoszony składnik majątku pozostaje własnością tego samego podmiotu;

2)        zmiana rezydencji podatkowej przez podatnika podlegającego w Rzeczypospolitej Polskiej nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, w wyniku której Rzeczpospolita Polska w całości albo w części traci prawo do opodatkowania dochodów ze zbycia składnika majątku będącego własnością tego podatnika, w związku z przeniesieniem jego miejsca zamieszkania do innego państwa.

Natomiast przeniesienie składnika majątku poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obejmuje w szczególności sytuację, w której:

1)        podatnik przenosi do swojego zagranicznego zakładu składnik majątku dotychczas związany z działalnością gospodarczą prowadzoną na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;

2)        podatnik przenosi do państwa swojej rezydencji podatkowej lub do innego niż Rzeczpospolita Polska państwa, w którym prowadzi działalność gospodarczą poprzez zagraniczny zakład, składnik majątku dotychczas związany z działalnością gospodarczą prowadzoną na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez zagraniczny zakład;

3)        podatnik przenosi do innego państwa całość albo część działalności gospodarczej prowadzonej dotychczas poprzez położony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej zagraniczny zakład.

Podstawę opodatkowania podatkiem od dochodów z niezrealizowanych zysków stanowi suma dochodów z niezrealizowanych zysków ustalonych dla poszczególnych składników majątku. W przypadku przeniesienia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części dochód z niezrealizowanych zysków dotyczy całego przedsiębiorstwa (jego zorganizowanej części). Natomiast dochód z niezrealizowanych zysków stanowi nadwyżka wartości rynkowej składnika majątku ustalanej na dzień jego przeniesienia albo na dzień poprzedzający dzień zmiany rezydencji podatkowej ponad jego wartość podatkową.

W przypadku podatników PIT podatek od dochodów z niezrealizowanych zysków wynosi:

1)        19% podstawy opodatkowania – gdy ustalana jest wartość podatkowa składnika majątku;

2)        3% podstawy opodatkowania – gdy nie ustala się wartości podatkowej składnika majątku.

Natomiast podatników CIT obowiązywać będzie jedna stawka 19% podstawy opodatkowania.

Nową ulgą jaka ma uczynić Polskę miejscem przyjaznym działalności badawczo-rozwojowej jest wprowadzenie w ustawie o PIT i CIT, korzystnego rozwiązania podatkowego dla przedsiębiorców, którzy uzyskują dochody z komercjalizacji wytworzonych lub rozwiniętych przez nich praw własności intelektualnej. Mowa o Innovation Box czyli preferencyjnym opodatkowaniu 5% stawką podatkową dochodów uzyskiwanych przez podatnika z praw własności intelektualnej, których podatnik jest właścicielem, współwłaścicielem, użytkownikiem lub posiada prawa do korzystania z nich na podstawie umowy licencyjnej i, które są chronione na podstawie obowiązującego prawa krajowego lub międzynarodowego przez:

1) patent,

2) prawo ochronne na wzór użytkowy,

3) prawo z rejestracji wzoru przemysłowego,

4) prawo z rejestracji topografii układu scalonego,

5) dodatkowe prawo ochronne dla patentu na produkt leczniczy lub produkt

ochrony roślin,

6) prawo z rejestracji produktu leczniczego i produktu leczniczego

weterynaryjnego dopuszczonych do obrotu,

7) wyłączne prawo, o którym mowa w ustawie z dnia 26 czerwca 2003 r. o

ochronie prawnej odmian roślin (Dz. U. z 2018 r. poz. 432),

8) autorskie prawo do programu komputerowego

− podlegające ochronie prawnej na podstawie przepisów odrębnych ustaw lub

ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Rzeczpospolita

Polska, oraz innych umów międzynarodowych, których stroną jest Unia

Europejska, których przedmiot ochrony został wytworzony, rozwinięty lub

ulepszony przez podatnika w ramach prowadzonej przez niego działalności

badawczo-rozwojowej.

Podstawę opodatkowania stanowi suma kwalifikowanych dochodów z kwalifikowanych praw własności intelektualnej osiągniętych w roku podatkowym przy czym dochodem (stratą) z kwalifikowanego prawa własności intelektualnej jest dochód (strata) z pozarolniczej działalności gospodarczej w zakresie, w jakim został osiągnięty:

1) z opłat lub należności wynikających z umowy licencyjnej, która dotyczy

kwalifikowanego prawa własności intelektualnej;

2) ze sprzedaży kwalifikowanego prawa własności intelektualnej;

3) z kwalifikowanego prawa własności intelektualnej uwzględnionego w cenie

sprzedaży produktu lub usługi;

4) z odszkodowania za naruszenie praw wynikających z kwalifikowanego prawa

własności intelektualnej, jeżeli zostało uzyskane w postępowaniu spornym, w

tym postępowaniu sądowym albo arbitrażu.

Bardzo ważną zmianą z punktu widzenia przedsiębiorców są nowe regulację doyczące zasad rozliczania kosztów używania samochodów osobowych wykorzystywanych do celów działalności gospodarczej oraz poza nią. Od początku 2019 roku koszty eksploatacyjne związane z posiadaniem samochodu takie jak części samochodowe, paliwo, olej,opłaty serwisowe, opłaty za przejazd autostradą będziemy mogli uwzględnić w kosztach uzyskania przychodu do wysokości 75%. Ograniczeniem tym nie będą objęte koszty finansowania leasingu z wyjątkiem raty leasingu, w której skalkulowane będą koszty eksploatacyjne. W stosunku do samochodów używanych wyłącznie do celów firmowych kosztem nadal będzie 100% wartości poniesionych wydatków. Z kolei podniesiony zostanie limit amortyzacji samochodów osobowych z obecnych 20.000 euro do 150.000 zł w stosunku do pojazdów spalinowych i hybrydowych oraz do 225.000 zł w przypadku samochodów elektrycznych. Takimi samymi limitami zostanie objęty również leasing operacyjny. Z kolei przedsiębiorcy, którzy wezmą samochód w leasing po 1 stycznia 2019 roku do kosztów uzyskania przychodów będą mogli zaliczyć tylko taką część raty inicjalnej oraz kolejnych, która proporcjonalnie do ceny samochodu nie przekracza 150 tys. zł (225 tys. jeśli auto jest elektryczne). Co istotne – umowy zawarte do końca 2018 roku będą w tym zakresie funkcjonowały bez zmian.

Z kolei pozytywnie należy ocenić obniżenie stawki podatku CIT do 9% podstawy opodatkowania od przychodów (dochodów) innych niż z zysków kapitałowych dla małych podatników u których przychody osiągnięte w roku podatkowym nie przekroczyły wyrażonej w złotych kwoty odpowiadającej równowartości 1 200 000 euro przeliczonej według średniego kursu euro ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski na pierwszy dzień roboczy roku podatkowego (w zaokrągleniu do 1000 zł).

pod redakcją r.pr. Marcina Milewskiego