Zwolnienie od kosztów sądowych
Sąd może zwolnić stronę od kosztów sądowych w całości lub części. Strona w całości zwolniona od kosztów sądowych nie uiszcza opłat sądowych i nie ponosi wydatków, które obciążają tymczasowo Skarb Państwa. Częściowe zwolnienie od kosztów sądowych może polegać na zwolnieniu od poniesienia albo ułamkowej lub procentowej ich części, albo określonej ich kwoty, albo niektórych opłat lub wydatków. Strona, która została częściowo zwolniona od kosztów sądowych powinna uiścić opłaty oraz ponieść wydatki w takiej wysokości, jaka nie jest objęta zwolnieniem przyznanym przez sąd.
O zwolnienie od kosztów sądowych może ubiegać się osoba fizyczna, która wykaże w złożonym przez siebie oświadczeniu, że nie jest w stanie ich ponieść bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Do wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych należy dołączyć oświadczenie obejmujące szczegółowe dane o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania osoby ubiegającej się o zwolnienie od kosztów. Oświadczenie sporządza się według ustalonego wzoru.
Sąd może cofnąć zwolnienie od kosztów sądowych. Ma takie uprawnienie jeżeli okaże się, że okoliczności, na podstawie których zdecydowano o zwolnieniu nie istniały lub przestały istnieć. Wówczas strona ma obowiązek uiścić wszystkie opłaty i zwrócić wydatki, z których była do tej pory zwolniona Jeżeli strona świadomie podała nieprawdziwe informacje, to cofając zwolnienie od kosztów sądowych, sąd skazuje ją na grzywnę w wysokości do 1000 zł.
W razie zgłoszenia w pozwie wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych pozew składa się bez opłaty. Sąd może żądać przedstawienia dodatkowych dokumentów, takich jak zeznania podatkowe, wyciągi z rachunków bankowych itp. Sąd następnie wydaje postanowienie, którym może zwolnić powoda z sądów w całości albo w części. Może też wniosek oddalić w całości. Postanowienie jest wydawane w praktyce szacunkowo w ciągu kliku tygodni. W razie oddalenia wniosku o zwolnienie od kosztów można dokonać opłaty, na co będzie wyznaczony termin tygodniowy. Można też nie zgodzić się z orzeczeniem i złożyć zażalenie do sądu wyższej instancji. Wtedy opłaty nie wnosi się do czasu wydania orzeczenia przez sąd II instancji. Na nie czeka się zwykle kilka miesięcy. Jeżeli zażalenie nie zostanie uwzględnione, zostanie wyznaczony termin tygodniowy na dokonanie opłaty.
W razie oddalenia wniosku o zwolnienie od kosztów istnieje możliwość cofnięcia powództwa. Jeżeli cofnięcie pozwu nastąpi przed wysłaniem jego odpisu pozwanemu, sąd zwraca całą uiszczoną opłatę powodowi. Natomiast w razie cofnięcia pozwu po wysłaniu odpisu pozwu pozwanemu, ale przed rozpoczęciem rozprawy, na którą sprawa została skierowana, sąd zwraca połowę uiszczonej opłaty. W tym drugim przypadku pozwany będzie mógł też zasądzić zwrotu poniesionych przez siebie kosztów, czyli w praktyce kosztów zastępstwa procesowego w wysokości 2.400 zł przy żądania pozwu w przedziale 10 – 50 tys. zł , 3.600 zł przy żądaniu pozwu w przedziale 50 – 200 tys. zł.
Jeżeli sąd zwolni od kosztów sądowych w całości, nie będzie obowiązku ponoszenia opłaty od pozwu ani uiszczania zaliczki na biegłego czy ponoszenia innych kosztów w toku sprawy. W razie mało prawdopodobnego przegrania sprawy sąd zasądziłby jednak, mimo zwolnienia, zwrot kosztów postępowania poniesionych przez stronę przeciwną (koszty zastępstwa procesowego, bo prawdopodobnie Lotnisko będzie reprezentował profesjonalny pełnomocnik).
Możliwa jest taka sytuacja, że sąd zwolni tylko częściowo od kosztów, np. tylko od opłaty od pozwu albo od części tej opłaty, co będzie oznaczać konieczność poniesienia wydatków na zaliczkę na biegłego. W razie wygrania koszty sądowe, których nie miał obowiązku uiścić powód zwolniony od kosztów, zostaną zasądzone na rzecz Skarbu Państwa od strony przeciwnej. W razie przegrania powód nie płaci kosztów, od których był zwolniony. Sąd jednak zasądzi na rzecz drugiej strony zwrot poniesionych przez nią kosztów. W razie częściowego wygrania sprawy przez powoda zwolnionego od kosztów sąd częściowo obciąży kosztami stronę przeciwną, a częściowo nakaże ściągnąć nieuiszczone opłaty z zasądzonego na rzecz powoda roszczenia.